Obszary chronione

W granicach tego obszaru o powierzchni 22213,78 ha, znalazła się część Zalewu Wiślanego, Mierzeja Wiślana i pas depresyjnego terenu od strony południowej. Do zalewu uchodzi wiele rzek i strumieni, wśród których wymienić należy odnogi Wisły, Elbląg, Baudę i Pasłękę. Są to miejsca płytkie, o słonawej wodzie z szerokim, na kilkaset metrów pasem roślinności szuwarowej. Dobrze rozwinięta jest roślinność zanurzona. Mierzeja Wiślana powstała stosunkowo niedawno, w wyniku działania wód morskich nanoszących materiał pochodzący z abrazji klifów i Wisły niosącej ze swoimi wodami duży ładunek piasku. Występują tu wysokie wały wydmowe o nieregularnych kształtach i stromych zboczach. Największe powierzchnie mierzei zajmują lasy, wśród których znalazły się dąbrowy i bór nadmorski, a w podmokłych zagłębieniach terenu wykształciły się torfowiska przejściowe i wysokie. W podmokłych miejscach występują brzeziny bagienne i olsy.

Do najcenniejszych siedlisk obszaru, wymienionych w Załączniku I należą zalewy i jeziora przymorskie (laguny) (1150), lasy mieszane i bory na wydmach nadmorskich (2180), bory i lasy bagienne (Vaccinio uliginosi-Betuletum pubescentis, Vaccinio uliginosi-Pinetum, Pino mugo-Sphagnetum, Sphagno girgensohnii-Piceetum i brzozowo-sosnowe bagienne lasy borealne) (91D0), ujścia rzek (estuaria) (1130), starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion, Potamion (3150), nadmorskie wydmy białe (Elymo-Ammophiletum) (2120), nadmorskie wydmy szare (2130), ziołorośla górskie (Adenostylion alliariae) i ziołorośla nadrzeczne (Convolvuletalia sepium) (6430), łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae, Alnenion glutinoso-incanae, olsy źródliskowe) (91E0), wilgotne zagłębienia międzywydmowe (2190), pomorski kwaśny las brzozowo-dębowy (Betulo-Quercetum) (9190), inicjalne stadia nadmorskich wydm białych (2110), Niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris) (6510), torfowiska wysokie zdegradowane, lecz zdolne do naturalnej i stymulowanej regeneracji (7120), torfowiska przejściowe i trzęsawiska (7140), żyzne buczyny (Dentario glandulosae-Fagenion, Galio odorati-Fagenion) (9130), zalewane muliste brzegi rzek (3270).

W granicach obszaru, o powierzchni 17776,60 ha, znalazł się Zalew Wiślany, który od Bałtyku odcina Mierzeja Wiślana. Istnieje połączenie z morzem poprzez wąski kanał w mierzei po stronie rosyjskiej. Wody zalewu są słonawe i płytkie. Ich średnia głębokość wynosi około 2,3 m. Do zalewu uchodzi szeroką deltą Wisła oraz wiele mniejszych rzek: Elbląg, Bauda, Pasłęka. Poziom wody związany jest z kierunkiem i siłą wiatru. Może wahać się w ciągu dnia nawet w granicach 1,5 m. Wzdłuż brzegów występuje szeroki, miejscami kilkuset metrowy pas roślinności szuwarowej, który ma ogromne znaczenie dla bytujących tu ptaków. Najcenniejsze miejsca to ujście Cieplicówki, Zatoka Elbląska i ujście Pasłęki.

Spotkać tu można takie gatunki ptaków z Załącznika II jak:

• A229 - zimorodek
  
• A021 - bąk
  
• A196 - rybitwa białowąsa
  
• A197 - rybitwa czarna
  
• A031 - bocian biały
  
• A081 - błotniak stawowy
  
• A082 - błotniak zbożowy
  
• A084 - błotniak łąkowy
  
• A122 - derkacz
  
• A037 - łabędź czarnodzioby
  
• A038 - łabędź krzykliwy
  
• A238 - dzięcioł średni
  
• A236 - dzięcioł czarny
  
• A027 - czapla biała
  
• A320 - muchołówka mała
  
• A075 - bielik
  
• A022 - bączek
  
• A338 - gąsiorek
  
• A176 - mewa czarnogłowa
  
• A177 - mewa mała
  
• A272 - podróżniczek
  
• A068 - bielaczek
  
• A120 - zielonka
  
• A119 - kropiatka
  
• A193 - rybitwa rzeczna
  
• A307 - jarzębatka
  
• A166 - łęczak (brodziec leśny)
  

Rezerwat torfowiskowo - leśny, pow. 105,8 ha. Rezerwat chroni 3 jeziorka dystroficzne z reliktową florą torfowisk wysokich oraz otaczające lasy sosnowe z domieszką dębu szypułkowego w wieku ok. 200 lat. Można tu prześledzić zarastanie jezior śródleśnych i tworzenie się torfowisk z charakterystycznymi pływającymi wyspami (odrywające się fragmenty kożucha torfowego). Na uwagę zasługuje tu fragment boru bagiennego z typowymi gatunkami w podszyciu jak bagno zwyczajne i borówka bagienna. Rezerwat jest znanym obiektem dydaktycznym, gdzie zobaczyć można rosiczkę okrągłolistną, wełnianki pochwowatą i wąskolistną oraz żurawinę.

W rezerwacie gnieżdżą się licznie gągoły, spotkać tu można bielika i puchacza.

"Zlotowisko żurawi" - użytek ekologiczny utworzony został na użytkach rolnych V i VI klasy na łącznej powierzchni 70 ha tuż przy zachodniej granicy użytku "Rozlewisko Łąki Dymerskie". Obiekt stanowi zlotowisko jesienne żurawi, gromadzące nawet do 2500 osobników.

Położenie gmina Biskupiec.

"Zabrodzie" - rezerwat florystyczny utworzony na mocy Zarządzenia Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 23 czerwca 1972 r. (MP Nr 36 z 1987 r. póz. 202) zajmujący powierzchnię 27,3 ha. Rezerwat został utworzony w celu zachowania, ze względów naukowych i dydaktycznych, stanowisk brzozy niskiej Betula humilis oraz fragmentu boru bagiennego zachowanego w stanie naturalnym. Obszar ten zajmowało niegdyś jezioro Pudląg, które w 2 połowię XIX wieku zostało sztucznie osuszone poprzez przekopanie tzw. Rowu Pudląskiego wpadającego do Kanału Dymerskiego. Przeważającą powierzchnię rezerwatu zajmuje zespół Dryopteń thełypteris -Betuletum (brzezina bagienna) z brzozą i sosną oraz olszą w domieszce. Centralną część rezerwatu zajmuje zespół Yaccinio uliginosi - Pinetum, w którym warstwę drzew tworzy sosna wspólnie z brzozą. Jest to charakterystyczny składnik szaty roślinnej Pojezierza Mazurskiego. Okrajkowe fragmenty rezerwatu zajmuje zespół Querco -Piceetum z sosną oraz świerkiem, a sporadycznie również brzozą w domieszce. Nieleśny zespół na terenie rezerwatu reprezentuje Salicetum - Pentandro - Cinereae stanowiący ostatnią fazę lądowacenia zbiorników wodnych przez odkładanie się warstw gytii, a następnie torfów przejściowych, które tworzą się przy ograniczonym ruchu wód gruntowych. Zespołom roślinnym odpowiadają następujące typy siedliskowe lasu: las mieszany bagienny (zajmujący 53,6% powierzchni rezerwatu), bardzo rzadki w kraju bór bagienny (17,7%), bór mieszany bagienny (8,4%) oraz bór mieszany wilgotny (1,9%). Na terenie rezerwatu odnotowano występowanie 77 gatunków roślin, w tym m.in. pływacz średni Utricularia intermedia, bażyna czarna Emperum nigrum - rzadki składnik flory Polski, rosiczka okrągłolistna Drosera rotundifolia14. Należy przy tym podkreślić, że brzoza niską, która była jednym z głównych celów ochrony, dla którego utworzono rezerwat zachowała się jedynie w nielicznych egzemplarzach. Rezerwat stanowi ostoję dla licznych rzadkich i chronionych gatunków ptaków związanych z siedliskami wodno - błotnymi i leśnymi. Na terenie rezerwatu wielokrotnie obserwowano żmiję zygzakowatą.

W granicach omawianego terenu nie wyznaczono obszarów projektowanych do objęcia ochroną rezerwatową. Natomiast tuż przy południowo-wschodniej granicy gminy Biskupiec w pobliżu miejscowości Mojtyny położony jest projektowany rezerwat przyrody pn. "Babant" (gmina Sorkwity).

Rezerwat został utworzony w 1991 roku w celu ochrony ptaków wodno-błotnych oraz ich siedlisk. Powierzchnia rezerwatu obejmuje wody Zatoki Elbląskiej oraz fragment "Złotej Wyspy".

Zatoka Elbląska stanowi najbardziej na południe wysuniętą część Zalewu Wiślanego. Powstanie Zalewu wiąże się ściśle z rozpoczętym około sześć tysięcy lat temu procesem powstawania i kształtowania się Żuław, utworzonych w wyniku akumulacyjnej działalności wód Wisły i jej ramion, a w czasach nam znacznie bliższych - bo od średniowiecza - przez człowieka. Pierwsi zamieszkujący tu ludzie ciężko walcząc z przyrodą odwadniali i osuszali teren. Zaczęła powstawać wtedy również sieć kanałów i wałów chroniących przed powodziami. W taki sposób "wyrwane" przyrodzie obszary były i są nadal wykorzystywane głównie rolniczo.

Zarys linii brzegowej Zatoki Elbląskiej podlegał znacznym zmianom w czasie. Zaczątki brzegu zachodniego zostały pokazane na mapie z 1753 roku. Wyspa Nowakowska leżąca na zachód od Zatoki jest terenem utworzonym najpóźniej. Znajdujące się w jej obrębie miejscowości powstawały w różnych latach. Najstarsze osady zostały założone jeszcze pod koniec XVII wieku (na przykład Kępa Rybacka), pozostałe powstawały głównie w początkach wieku XIX (Nowakowo, Nowe Batorowo, Cieplice). Wszystkie te wsie położone są w obrębie polderów otoczonych wałami i pociętych gęstą siecią rowów odwadniających.

Ponad płaskim terenem górują tylko "terpy" sztucznie usypane pagórki, na których sytuowano zabudowania. Zachowane do dzisiaj budynki pochodzą głównie z drugiej połowy XIX wieku i pierwszej połowy wieku XX. Najstarsze przykłady budownictwa są datowane na pierwszą ćwierć XIX wieku (Nowakowo).

Jeszcze w latach dwudziestych XX wieku na dostępnych nam mapach nie była uwidoczniona Złota Wyspa - północna część wyspy Nowakowskiej, a dziś fragment rezerwatu, zarośnięty trzcinami. Interesujące jest to, że Złota Wyspa nadal się tworzy.

Po wschodniej stronie zatoki - oddzielona od niej pasmem terenów podmokłych - góruje Wysoczyzna Elbląska. Jej krawędź wznosi się tu na wysokość około 36 m npm. Strefa krawędziowa wysoczyzny pocięta jest głębokimi, erozyjnymi jarami, którymi okresowo lub stale płyną strumienie. Bezpośrednio do Zatoki Elbląskiej spływają z tego terenu: Dąbrówka i Kamionka.

Zatoka Elbląska - poza torem żeglugowym - jest akwenem bardzo płytkim: średnia jej głębokość wynosi około 1 m, a tylko w części gdzie łączy się z otwartymi wodami Zalewu Wiślanego zwiększa się do około 2 m. Na dnie zatoki zalegają osady o miąższości około 6 - 8 m. Zatoka Elbląska jest zbiornikiem o zmiennych warunkach środowiskowych. Dotyczy to w szczególności: poziomu wody, jej zasolenia, zawartości tlenu, temperatury oraz zawartości biogenów. Przy występujących wiosną i jesienią północnych wiatrach wody Zalewu Wiślanego i Zatoki Elbląskiej wpychane są do koryta rzeki Elbląg powodując spiętrzenia wody i tak zwane "cofki" obserwowane nawet na Jeziorze Drużno.

Wśród roślinności przeważają zbiorowiska wodne, szuwarowe, łąkowo - pastwiskowe, zaroślowe i leśne. Zbiorowiska wodne reprezentowane są przez rośliny o liściach pływających, między innymi: grążel żółty, grzybienie białe, grzybieńczyk wodny, salwinię pływającą, osokę aloesowatą oraz rośliny podwodne, między innymi: rdestnicę grzebieniastą, moczarkę kanadyjską i rogatka sztywnego. Roślinność szuwarowa to głównie: trzcina pospolita, oczeret jeziorny i pałka wąskolistna. Towarzyszą im żywokost lekarski, sadziec konopiasty, ostrożeń błotny, strzałka wodna oraz rzadziej spotykane: arcydzięgiel nadbrzeżny, mlecz błotny, starzec bagienny, wyżpin jagodowy.
Zbiorowiska te występują wzdłuż brzegów całej Zatoki Elbląskiej z tym, że we wschodniej i południowej części towarzyszą im łozowiska z różnymi gatunkami wierzb oraz zarośla olchowe.

Na terenie rezerwatu "Zatoka Elbląska" występują gatunki roślin, które podlegają ochronie zarówno ścisłej, jak i częściowej, wśród nich są między innymi: grążel żółty, grzybienie białe, grzybieńczyk wodny, salwinia pływająca, kalina koralowa, kruszyna pospolita i porzeczka czarna.

Szuwary, zarośla łozowe i olchowe są doskonałym schronieniem i bezpiecznym miejscem lęgowym dla ptactwa błotnego i wodnego. Położenie zatoki w strefie przymorskiej powoduje, iż jest to również teren odpoczynku dla ptaków w czasie ich sezonowych wędrówek. Występują tu 222 gatunki ptaków (według Michała Goca i Lecha Iliszko), z czego 86 gatunków to ptaki gniazdujące. Prawie wszystkie spotykane tu ptaki są objęte ochroną. Spotkać tu można wszystkie krajowe gatunki mew i kaczek (łącznie z hełmiatką), rybitwy rzeczne i czarne, kormorana, czaplę siwą, błotniaka stawowego i bielika, a w okresie wędrówki niemal wszystkie gatunki siewkowców. W trzcinach, oprócz gatunków pospolitych obserwować można remizy i wąsatki. Zalew Wiślany (w tym również Zatoka Elbląska) uznany został ostoją ptaków o randze międzynarodowej.

W wodach Zatoki Elbląskiej stwierdzono występowanie 24 gatunków ryb, wśród których pojawiają się między innymi: leszcz, jazgarz, sandacz, węgorz, okoń i płoć. Badania prowadzone w rezerwacie i jego otulinie wykazały występowanie licznych populacji żab: jeziorkowej, śmieszki i wodnej. Żyją tutaj także inne gatunki płazów, a także gady: jaszczurka zwinka, jaszczurka żyworodna i padalec.

Na terenie rezerwatu i w jego najbliższym otoczeniu spotyka się wiele gatunków ssaków. Większość występuje tu stale: sarna, dzik, wydra, jenot, norka amerykańska, lis i wiele innych, a niektóre - jak łoś - pojawiają się jedynie sporadycznie. Wśród nich niektóre gatunki objęte są ochroną. Są to między innymi: nietoperze (mroczek późny i gacek brunatny), jeże, wydry, gronostaje i łasice.