Zwierzęta

Duża głowa, znacznie węższa od przedplecza. Silne żuwaczki, lekko wystające przed głowę. Oczy dość sklepione, wyraźnie wystające na boki. Czułka jedenastoczłonowe, dość długie, sięgające za nasadę pokryw. Urzeźbienie głowy składa się z drobnych i gęsto rozmieszczonych dołeczków w jej tylnej części.
Przedplecze w zarysie sercowate, zwężające się ku tyłowi równomiernie. Jego tylne kąty delikatnie wyciągnięte ku tyłowi. Przednie kąty szeroko zaokrąglone. Na rzeźbę przedplecza składają się zmarszczki i nieregularne zagłębienia. W tylnych katach przedplecza wyraźne, dość głębokie zagłębienia pozbawione połysku.
Tarczka (scutellum) bardzo mała, zazwyczaj zakrywa ja tylny brzeg przedplecza.
Pokrywy szeroko owalne, najszersze tuz za środkiem. Guzy barkowe dobrze zaznaczone. Na rzeźbę pokryw składają się dość głębokie dołki. Są one rozmieszczone liniowo wzdłuż bruzd pokryw. Przestrzenie wypukłe między bruzdami, zwane zagonikami posiadają niewielkie podłużne guzki. Ze względu na brak skrzydeł drugiej pary (błoniastych) i nielotność tego gatunku pokrywy są zrośnięte wzdłuż szwu.
Odnóża z pięcioczłonowymi stopami. W budowie stóp zaznacza się dymorfizm płciowy: samice posiadają wszystkie stopy delikatne i wysmukłe, samce natomiast maja stopy przednich stóp rozszerzone i pokryte gęstymi szczecinkami zwiększającymi powierzchnię przylegania, natomiast stopy 2 i 3 pary odnóży podobnie wykształcone jak u samic.

Biegacz urozmaicony, Carabus variolosus

systematyka

Rząd: chrząszcze (Coleoptera)
Podrząd: chrząszcze drapieżne (Adephaga)
Nadrodzina: biegaczokształtne (Caraboidea)
Rodzina: biegaczowate (Carabidae)
Podrodzina: biegacze (Carabinae)
Plemię: biegacze (Carabini)
Rodzaj: biegacz (Carabus)
Podrodzaj: Hygrocarabus
Gatunek: biegacz urozmaicony (Carabus variolosus)

wygląd

ubarwienie

Gatunek cechuje się czysto czarnym ubarwieniem, zarówno spodu jak i wierzchu ciała. Przydatki gębowe oraz odnóża także są czysto czarne. Osobniki żyjące w środowisku naturalnym posiadają bardzo często przybrudzone pokrywy, przez co nie zauważa się ich metalicznego, czarnego połysku.

występowanie

Gatunek znany z gór i pogórzy południowej części Europy. Znany z Sudetów, Karpat, Podola, Mołdawii, Siedmiogrodu i północnej części Bałkan. Żyje na moczarowych łąkach, najczęściej nad brzegami potoków.
W Polsce znany z południowej części kraju. Najliczniejsze populacje są znane z Bieszczadów, zlewiska Sanu, Beskidów, Gorców i Tatr. Wiele stanowisk tego gatunku znajduje się na terenie Parków Narodowych: Tatrzańskiego, Pienińskiego, Bieszczadzkiego czy Babiogórskiego.
Jest gatunkiem bardzo rzadko napotykanym i małej liczbie okazów.

tryb życia

Zarówno owady dorosłe, jak i larwy wykazują dzienny tryb życia, aktywnie polując na brzegach zbiorników wodnych.

pokarm

Jak przystało na przedstawiciela Adephaga gatunek ten, podobnie, jak i inne biegacze jest bardzo sprawnym drapieżnikiem. Do preferowanych pokarmów tego gatunku należą larwy i dorosłe chruścików, larwy chrząszczy wodnych, muchówek, kijanki płazów, pierścienice, kiełże, ośliczki czy wodne mięczaki. Istnieją przypadki żerowania na padlinie wyrzuconej przez wodę.

ochrona

Biegacz urozmaicony podlega w Polsce prawnej ochronie gatunkowej, podobnie jak inne gatunki z rodzaju biegacz.

Zagrożenia gatunku

Głównym zagrożeniem dla tego gatunku jest zanikanie jego naturalnych siedlisk – wilgotnych łąk i brzegów strumieni. Jest to związane z nieprawidłowo prowadzonymi zabiegami melioracyjnymi polegającymi na osuszaniu terenu, zwłaszcza wilgotnych łąk, oraz regulacji koryt rzecznych.
Silne zanieczyszczenie wód powoduje także zanikanie bazy pokarmowej tego gatunku, większość organizmów wchodzących w skład jego pokarmu o gatunku preferujące czysta wodę.
Mniej znaczącym zagrożeniem jest kolekcjonerstwo przez entomologów amatorów i wyłapywanie tego gatunku w celach handlowych.

Propozycje ochrony

Aby ochronić populacje tego gatunku biegacza należałoby objąć ochrona miejsca jego występowania i zaprzestanie tam działalności mającej na celu przekształcanie środowiska naturalnego poprzez zabiegi melioracyjne.

Biegacz urozmaicony może występować w siedliskach z załącznika I Dyrektywy Siedliskowej Unii Europejskiej. Może to wpływać pozytywnie na ochronę tego gatunku poprzez ochronę tych siedlisk. Siedliska te to:

kamieńce górskich potoków z zespołem trzcinnika szuwarowego i kostrzewy czerwonej (Calamagrostis pseudophragmites-Festuca rubra),
zarośla ze zbiorowiskami wrzesni pobrzeżnej (Myricaria germanica),
związek górskie ziołorośla i zarośla liściaste (Adenostylion alliariae),
związek nitrofilne zbiorowiska „welonowych” okrajków nad brzegami wielkich rzek i zalewów (Senecion fluvitatilis),
związek nitrofilne zbiorowiska „welonowe” nad brzegami mniejszych rzek i innych cieków wodnych (Convolvulion sepium),
związek łęgów aluwialnych (Salicion albae),
związek łęgów (Alno-Ulmion)

uwagi

Biegacz urozmaicony, podobnie jak inne biegacze w przypadku zaniepokojenia wydziela substancje o nieprzyjemnym zapachu, który w przypadku dostania się na skórę wnika w nią i pozostaje dość długo wyczuwalny.

biologia

Chrząszcz wykazuje wiosenny typ fenologii. Imago pojawiają się wiosną, po opuszczeniu kolebek poczwarkowych. Następuje kopulacja i składanie jaj, zazwyczaj na brzegach zbiorników wodnych. Z jaj po 10 – 12 dniach wylęgają się larwy. Czas stadiów larwalnych jest bardzo krótki. Czas trwania I stadium trwa około 8 – 9 dni, II stadium – około 6 – 7 dni, a trzeciego – około 10 – 12 dni. Larwy żyją nad brzegami wód, pod kamieniami lub w próchniejących pniach. Pod koniec czerwca i w lipcu następuje przepoczwarczenie w kolebkach ziemnych lub próchnowych. Dorosłe osobniki wylęgają się z poczwarek już pod koniec sierpnia, ale kolebki poczwarkowe opuszczają dopiero po zimie, w kwietniu.
Zarówno osobniki dorosłe, jak i larwy mogą przebywać krótko pod wodą.

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej.
"Niniejszy dokument został opublikowany dzięki pomocy finansowej UE. Za treść tego dokumentu odpowiada autor opracowania, poglądy w nim wyrażone nie odzwierciedlają w żadnym razie oficjalnego stanowiska UE"