Dodano: 30 maja 2007
Ciało duże, dość płaskie i słabo sklepione. Głowa bardzo szeroka i masywna, na niej para czułek 10 członowych, kolankowato zagiętych, z czteroczłonową, grzebykowatą buławką. Oczy dość duże umieszczone po bokach głowy. Żuwaczki, zwłaszcza u samców bardzo dobrze wykształcone.
Przedplecze w zarysie prostokątne, nieznacznie szersze od głowy, natomiast dużo szersze od pokryw. Nasadowy brzeg przedplecza obwiedziony listewką krawędziową. Na urzeźbienie głowy i przedplecza składa się drobne, delikatne marszczenie.
Tarczka duża, dobrze widoczna, zaokrąglona.
Pokrywy wydłużone i dość smukłe. Ich urzeźbienie jest grubsze, przez co lepiej widoczne gołym okiem od urzeźbienia przedplecza i głowy. Guzy barkowe słabo wykształcone, natomiast dobrze są wykształcone ząbki barkowe.
Skrzydła drugiej pary – błoniaste dobrze wykształcone, jest gatunek aktywnie latający.
Odnóża bardzo silne, bieżne, przystosowane do chodzenia po pionowych powierzchniach pni drzew.
Dymorfizm płciowy: u samca żuwaczki są bardzo dobrze wykształcone, zagięte ku środkowi, a na wewnętrznej stronie posiadają tępy guzek. U samic są one mniejsze i nie posiadają guzka, a jedynie mały ząbek. Dodatkowo u samic na głowie występują dwa ostre guzki, których nie ma u samców.
Duże, wyrośnięte samce ciołka matowego mogą być czasami (zwłaszcza przez niedoświadczonych entomologów) mylone z samicami jelonka rogacza. Jednak te drugie są z reguły większe i ubarwione brunatno w odróżnieniu od ciemnopopielatych ciołków.
Przedplecze w zarysie prostokątne, nieznacznie szersze od głowy, natomiast dużo szersze od pokryw. Nasadowy brzeg przedplecza obwiedziony listewką krawędziową. Na urzeźbienie głowy i przedplecza składa się drobne, delikatne marszczenie.
Tarczka duża, dobrze widoczna, zaokrąglona.
Pokrywy wydłużone i dość smukłe. Ich urzeźbienie jest grubsze, przez co lepiej widoczne gołym okiem od urzeźbienia przedplecza i głowy. Guzy barkowe słabo wykształcone, natomiast dobrze są wykształcone ząbki barkowe.
Skrzydła drugiej pary – błoniaste dobrze wykształcone, jest gatunek aktywnie latający.
Odnóża bardzo silne, bieżne, przystosowane do chodzenia po pionowych powierzchniach pni drzew.
Dymorfizm płciowy: u samca żuwaczki są bardzo dobrze wykształcone, zagięte ku środkowi, a na wewnętrznej stronie posiadają tępy guzek. U samic są one mniejsze i nie posiadają guzka, a jedynie mały ząbek. Dodatkowo u samic na głowie występują dwa ostre guzki, których nie ma u samców.
Duże, wyrośnięte samce ciołka matowego mogą być czasami (zwłaszcza przez niedoświadczonych entomologów) mylone z samicami jelonka rogacza. Jednak te drugie są z reguły większe i ubarwione brunatno w odróżnieniu od ciemnopopielatych ciołków.
Ciołek matowy, Dorcus parallelepipedus | systematyka | Rząd: chrząszcze (Coleoptera) Podrząd: chrząszcze wielożerne (Polyphaga) Nadgodzina: żukokształtne (Scarabaeoidea) Rodzina: jelonkowate (Lucanidae) Podrodzina: Dorcinae Rodzaj: ciołek (Dorcus) Gatunek: ciołek matowy (Dorcus parallelepipedus) |
|
|---|---|---|
| wygląd | Ciało duże, dość płaskie i słabo sklepione. Głowa bardzo szeroka i masywna, na niej para czułek 10 członowych, kolankowato zagiętych, z czteroczłonową, grzebykowatą buławką. Oczy dość duże umieszczone po bokach głowy. Żuwaczki, zwłaszcza u samców bardzo dobrze wykształcone. Przedplecze w zarysie prostokątne, nieznacznie szersze od głowy, natomiast dużo szersze od pokryw. Nasadowy brzeg przedplecza obwiedziony listewką krawędziową. Na urzeźbienie głowy i przedplecza składa się drobne, delikatne marszczenie. Tarczka duża, dobrze widoczna, zaokrąglona. Pokrywy wydłużone i dość smukłe. Ich urzeźbienie jest grubsze, przez co lepiej widoczne gołym okiem od urzeźbienia przedplecza i głowy. Guzy barkowe słabo wykształcone, natomiast dobrze są wykształcone ząbki barkowe. Skrzydła drugiej pary – błoniaste dobrze wykształcone, jest gatunek aktywnie latający. Odnóża bardzo silne, bieżne, przystosowane do chodzenia po pionowych powierzchniach pni drzew. Dymorfizm płciowy: u samca żuwaczki są bardzo dobrze wykształcone, zagięte ku środkowi, a na wewnętrznej stronie posiadają tępy guzek. U samic są one mniejsze i nie posiadają guzka, a jedynie mały ząbek. Dodatkowo u samic na głowie występują dwa ostre guzki, których nie ma u samców. Duże, wyrośnięte samce ciołka matowego mogą być czasami (zwłaszcza przez niedoświadczonych entomologów) mylone z samicami jelonka rogacza. Jednak te drugie są z reguły większe i ubarwione brunatno w odróżnieniu od ciemnopopielatych ciołków. |
|
| ubarwienie | Całe ciało ciołka jest ubarwione jednolicie. Najczęściej jest to barwa brunatno-szara, brunatno-popielata lub czasem czysto ciemno-szara. | |
| występowanie | Gatunek europejski, zasiedlający tereny od południa Skandynawii po wybrzeże Morza Śródziemnego. Znany jest także z Maroka i Azji Mniejszej. Zasiedla głownie tereny nizinne. Spotykany jest w lasach liściastych i mieszanych z dużym udziałem drzew liściastych. Można go także znaleźć w miastach – w starych parkach czy też w przydrożnych alejach. |
|
| pokarm | Larwy żerują w przegrzybiałym drewnie drzew liściastych. Dorosłe osobniki często spijają sok wyciekający z martwych drzew oraz chętnie zlatują się do owocników grzyba – żagwi siarkowej. | |
| ochrona | W Polsce ciołek matowy jest prawnie chroniony i wymaga ochrony czynnej. Umieszczony jest na Czerwonej Liście Zwierząt Ginących i Zagrożonych z kategorią VU – gatunek umiarkowanie zagrożony, narażony. Potencjalne zagrożenia: Propozycje ochrony: Ochrona drzew, w których swój rozwój odbywa ciołek matowy może być przydatne w celu ochrony innych gatunków chrząszczu sapkroksylicznych związanych ze starymi, próchniejącymi drzewami liściastymi. Ciołek matowy może występuje w siedliskach z Załącznika II Dyrektywy Siedliskowej Unii Europejskiej, których ochrona może pozytywnie wpływać na ochronę tego gatunku. Do siedlisk tych należą: |
|
| uwagi | Ciołek matowy jest gatunkiem bardzo chętnie przylatującym do światła. | |
| biologia | W warunkach klimatycznych Europy środkowej cykl rozwojowy tego gatunku trwa najczęściej trzy lata. Samice składają jaja do spróchniałych pni drzew liściastych. Larwy żyją przez dwa kolejne lata odżywiają się przegrzybiałym drewnem, zwłaszcza tzw. „biało butwiejącym”. Pod koniec lata drugiego roku następuje przepoczwarczenie. Stadium poczwarki nie jest długie i już po kilku tygodniach wylęgają się dorosłe chrząszcze, które zimują w kolebkach poczwarkowych, a opuszczają je dopiero wiosna kolejnego roku. Dorosłe chrząszcze najchętniej roją się wieczorem.Br>
|
|
| piśmiennictwo |
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej.
Komentarze
Lila lila-ostr@o2.pl
16 czerwca 2013
Przed chwilą wypuściłam ciołka matowego - przez okno, na parapet porośnięty bluszczem. Rozpoznałam na podstawie obrazów z internetu. Chyba się nie pomyliłam :)
Znalazłam go na bluszczu w pobliżu okna.
