Zwierzęta

Ptak o krępej sylwetce i dość długich nogach oraz długich, smukłych palcach. Samiec i samica są jednakowo ubarwione. Wierzch ciała jest łuskowany brązowo-czarno, szyja i pierś są jednolicie szare, natomiast brzuch, a zwłaszcza jego boki są charakterystycznie biało i czarno prążkowane w poprzek. Dziób długi, wąski. Ubarwiony z góry czarno, po bokach czerwono. Głowa po bokach szara, na górze czapeczka w kolorze grzbietu, łącząca się z karkiem. Policzki ciemniejsze. Oko krwisto czerwone. Nogi oliwkowe lub czerwonawe. Ogon krótki, często sterczący do góry. Podogonie białe, przechodzące dołem w żółte z czarnymi elementami. Samica jest nieco mniejsza od samca.
Młode są w kolorach brązu z zachowaniem podziału na łuskowanie i prążki. Na głowie od dzioba pod okiem, aż do szyi mają ciemnobrązową pręgę.

Wodnik, Rallus aquaticus

systematyka

Rząd: Żurawiowe (Gruiformes)
Rodzina: Chruściele (Rallidae)

wygląd

występowanie

Cała Europa i zachodnia Azja. Na obszarze od Bałtyku na wschód gatunek ten występuje tylko w okresie letnim. W zachodniej Europie miejscami cały rok, miejscami również zimują tam ptaki ze wschodu. Wodnik zimuje także w północnej Afryce u wybrzeży Morza Śródziemnego. W Polsce pojedyncze osobniki spotykano w okresie zimowym, głównie na południu kraju. Wodnika obserwujemy w gęstej roślinności nadwodnej, w dolinach rzek, na płytkich zbiornikach wodnych, zalanych łąkach, stawach. W Polsce spotykany jest na całym niżu. Liczniej na północy i wschodzie.

pokarm

Pokarm zdobywa w roślinności wodnej, nadwodnej oraz wyciąga z ziemi. Są to zatem owady, małe skorupiaki, dżdżownice, także małe żabki i rybki. Nie pogardzi jajkami a nawet pisklętami innych małych ptaków. Dodatkowo je nasiona i owoce. Często biega energicznie w celu złowienia lecącego owada, dziobem przeszukuje miękka ziemię, lub po prostu zbiera larwy owadów siedzące na roślinach. Myszkując po okolicy przemierza zazwyczaj te same ścieżki.

gniazdo

Gniazdo bardzo trudno znaleźć. Budują je oba ptaki. Uwite jest z tego samego materiału co otoczenie, najczęściej w podmokłej roślinności. Składa się z wilgotnych traw, podgniłych pędów i suchych liści. Od góry ma specjalny daszek osłaniający jaja. Samiczka zwykle w maju znosi 6-12 jaj w kolorze kremowym z cynamonowymi i brązowymi plamkami. Wysiadują oba ptaki na zmianę. Pisklęta są ubarwione czarno z białymi dzióbkami a w tyle głowy posiadają czerwoną łysą plamę. Ze względu na to, że samica składa jedno jajo dziennie, a zaczyna wysiadywać, gdy zniesie mniej więcej połowę - cześć piskląt wykluwa się szybciej. Zajmuje się nimi samiec, pomagając zdobywać pożywienie. Pisklęta są zagniazdownikami i świetnie dają sobie radę w gęstwinie roślinności. Po wykluciu się wszystkich piskląt oboje rodzice pomagają im przetrwać jeszcze przez kilka tygodni.

ochrona

Gatunek uwzględniony w Dyrektywie Ptasiej, Art. 4.2 załącznik II. Ochronie podlegają także siedliska, w których przebywają wodniki: ujścia rzek, zalewy i jeziora przymorskie oraz starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne – Dyrektywa Siedliskowa, załącznik I.
Objęty jest ochroną ścisłą, wymagający ochrony czynnej w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 roku w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną (Dz U z 2004 r. Nr 220,poz. 2237 ze zm.).
Status zagrożenia w Europie S, gatunek niezagrożony, którego status ochronny jest prawdopodobnie odpowiedni.
Konwencja Berneńska: załącznik III.

Zagrożenia:
Osuszanie terenów podmokłych, nadmierne melioracje powodują zanikanie terenów lęgowych wodnika. Przebudowa istniejących stawów rybnych, ich pogłębianie, wyrównywanie linii brzegowej. Niszczenie ( w tym palenie) trzcinowisk może płoszyć te ptaki i niszczyć ich gniazda.
Wodniki - jako, że wędrują nocą- rozbijają się licznie o linie wysokiego napięcia.
Czynnikiem obniżającym liczebność wodników są mroźne zimy. Jednak populacje odbudowują się w kilka sezonów.
Zachowanie naturalnych bądź sztucznie stwarzanych zbiorników wodnych z gęstą roślinnością i licznymi zatokami to podstawowa działalność pozwalająca chronić wodniki.

uwagi

Ze względu na niezwykły głos wodnika, często ptak ten był powodem powstających legend i opowiadań o straszących istotach na bagnach. Wodnik odzywa się późnym wieczorem i o świcie, gdy mgły spowijają rozlewiska i stawy. Jego głos był brany za głos upiorów lub zwierząt poddawanych torturom. Najpierw wyobrażano sobie zieloną istotę wciągającą do bagien, nieostrożnych ludzi. Nazwano ja wodnikiem. Kiedy odkryto, że ów tajemniczy głos pochodzi od ptaka, pozostawiono mu nazwę wodnika.

biologia

Wodnik ze względu na przebywanie w gęstej roślinności trzcin i szuwarów jest rzadko obserwowanym ptakiem. Dzięki swoim długim, smukłym palcom bardzo dobrze chodzi po grząskim terenie, kępach trzcin, a nawet wspina się na gałązki. Mimo to, łatwo go odkryć po głosach. I nie trzeba być znawcą głosów ptaków, żeby rozpoznać i zlokalizować wodnika. Najprościej porównując wodnik kwiczy podobnie jak świnia. Rozpoczyna nagle głośno po czym ścisza stopniowo okrzyk. Do tego wydaje szereg innych głośnych stłumionych stękających i skrzeczących dźwięków. Oczywiście nie jesteśmy skazani tylko na głosy ptaków. Dobrze wodnika znają wędkarze, gdyż często stojąc cichutko w trzcinach nad woda mogą zobaczyć tego ptaka. Niepłoszony wodnik cichutko „skrada” się do brzegu, wychodzi na odsłonięte piaszczyste miejsca i tam spokojnie spaceruje. Ale zazwyczaj robi to takim slalomem, że co i rusz znika nam w trzcinach i znowu wychodzi. Siadając zatem cichutko na brzegu stawu, czy rzeki, mamy szansę zobaczyć wodnika. Wiosną po przylotach każdy samiec dobiera sobie odpowiedni fragment zbiornika wodnego, czy brzegu rzeki i broni go przed rywalami. Tryb życia wodnika powoduje, ze lata on rzadko i niezbyt chętnie. Wędruje w okresie kwiecień - czerwiec, oraz sierpień - listopad. W tym czasie spotykany jest nawet w gęstwinie leśnej.

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej.
"Niniejszy dokument został opublikowany dzięki pomocy finansowej UE. Za treść tego dokumentu odpowiada autor opracowania, poglądy w nim wyrażone nie odzwierciedlają w żadnym razie oficjalnego stanowiska UE"