Dodano: 21 lutego 2007
Ciało silnie sklepione. Na głowie daje się zauważyć bardzo duży nadustek, który jest wysunięty przed głowę i jest zaokrąglony. Nadustek przykrywa od góry aparat gębowy. U samca na nadustku występuje dość długi, cienki i zagięty ku tyłowi róg (stąd nazwa gatunku – księżycoróg). U samicy na nadustku także znajduje się róg, ale jest on znacznie krótszy, szerszy i na końcu rozdwojony.
Przedplecze szerokie i dość krótkie, gładkie i błyszczące. U samca część środkowa bardzo mocno sklepiona i oddzielona od boków głębokimi dołkami. Boki przedplecza samca wyciągnięte w lekko na zewnątrz wygięte kolce. U samicy część środkowa przedplecza nie jest tak silnie sklepiona, dołki są płytsze, a kąty przednie wytworzone są w niewielkie guzki. Na uwagę zasługuje fakt, iż u samców występuje bardzo duże spektrum zmienności osobniczej i bardzo małe samce często mogą mieć przedplecze wykształcone jak u samic.
Pokrywy u obu płci silnie sklepione z wyraźnie zaznaczonymi płaskimi zagonikami i zagłębionymi bruzdami między nimi.
Przedplecze szerokie i dość krótkie, gładkie i błyszczące. U samca część środkowa bardzo mocno sklepiona i oddzielona od boków głębokimi dołkami. Boki przedplecza samca wyciągnięte w lekko na zewnątrz wygięte kolce. U samicy część środkowa przedplecza nie jest tak silnie sklepiona, dołki są płytsze, a kąty przednie wytworzone są w niewielkie guzki. Na uwagę zasługuje fakt, iż u samców występuje bardzo duże spektrum zmienności osobniczej i bardzo małe samce często mogą mieć przedplecze wykształcone jak u samic.
Pokrywy u obu płci silnie sklepione z wyraźnie zaznaczonymi płaskimi zagonikami i zagłębionymi bruzdami między nimi.
Krowieńczak księżycoróg, Copris lunaris | systematyka | Rząd: chrząszcze (Coleoptera) Podrząd: chrząszcze wielożerne (Polyphaga) Nadrodzina: żukokształtne (Scarabaeoidea) Rodzina: poświętniki (Scarabaeidae) Rodzaj: krowieńczak (Copris) Gatunek: krowieńczak księżycoróg (Copris lunaris) |
|
|---|---|---|
| wygląd | Ciało silnie sklepione. Na głowie daje się zauważyć bardzo duży nadustek, który jest wysunięty przed głowę i jest zaokrąglony. Nadustek przykrywa od góry aparat gębowy. U samca na nadustku występuje dość długi, cienki i zagięty ku tyłowi róg (stąd nazwa gatunku – księżycoróg). U samicy na nadustku także znajduje się róg, ale jest on znacznie krótszy, szerszy i na końcu rozdwojony. Przedplecze szerokie i dość krótkie, gładkie i błyszczące. U samca część środkowa bardzo mocno sklepiona i oddzielona od boków głębokimi dołkami. Boki przedplecza samca wyciągnięte w lekko na zewnątrz wygięte kolce. U samicy część środkowa przedplecza nie jest tak silnie sklepiona, dołki są płytsze, a kąty przednie wytworzone są w niewielkie guzki. Na uwagę zasługuje fakt, iż u samców występuje bardzo duże spektrum zmienności osobniczej i bardzo małe samce często mogą mieć przedplecze wykształcone jak u samic. Pokrywy u obu płci silnie sklepione z wyraźnie zaznaczonymi płaskimi zagonikami i zagłębionymi bruzdami między nimi. |
|
| ubarwienie | Gatunek cechuje się czysto czarnym ubarwieniem, zarówno spodu jak i wierzchu ciała. Przydatki gębowe oraz odnóża także są czysto czarne. Na pokrywach występuje metaliczny połysk. | |
| występowanie | Gatunek znany z Europy południowej, ku północy staje się mniej liczny. Północna granic zasięgu przebiega przez południowe partie Skandynawii i Wyspy Brytyjskie. Znany jest z Azji Mniejszej, Iranu i Chin. W Polsce znany z całego obszaru niżowego kraju. Występuje na terenach otwartych, zwłaszcza na murawach napiaskowych i suchych łąkach, gdzie jest wypasane bydło. Dość liczne populacje tego gatunku znajdują się na Suwalszczyźnie. |
|
| tryb życia | Zarówno owady dorosłe, jak i larwy wykazują dzienny tryb życia, jednak ze względu na życie w ukryciu: w odchodach lub pod nimi są trudno zauważalne. | |
| pokarm | Gatunek ten, zarówno w stadium imagines, jak i larwy odżywia się martwą materia pochodzącą z odchodów. | |
| ochrona | Gatunek umieszczony jest na Czerwonej Liście Zwierząt Zagrożonych i Ginących z kategorią NT – gatunek niższego ryzyka, ale bliski zagrożenia. Ze względu wielkość i ciekawy wygląd gatunek ten może być lokalnie wyłapywany przez entomologów – kolekcjonerów i może stanowić obiekt handlowy. Zmniejszaniu się populacji tego gatunku może także wpływać zmniejszenie wypasu bydła, co powoduje zmniejszenie się potencjalnej bazy pokarmowej dla larw. Także zaorywanie suchych odłogów i nieużytków oraz zaprzestawanie tam wypasu bydła ma także niekorzystny wpływ na ten gatunek. Księżycoróg może występować w siedliskach z załącznika I Dyrektywy Siedliskowej Unii Europejskiej, przy czym sam nie jest objęty systemem ochrony Natura 2000. Może to jednak wpływać na ochronę tego gatunku poprzez ochronę siedlisk w których występuje, jednak pod warunkiem wypasania tam bydła. Siedliska te to m.in.:
|
|
| uwagi | Chrząszcze te łatwo jest znaleźć. Odrzucając warstwę odchodów krowich można zauważyć dość duże otwory w ziemi prowadzące do korytarza pod ziemią. Istnieje duża szansa, że będą należały do księżycoroga. Oprócz niego w Polsce takie otwory w ziemi pod krowimi odchodami może jeszcze wykonywać żuk gnojowy. Po zapłodnieniu jaja są składane nie tylko pod jedną porcją odchodów. Po złożeniu jaj w jednym miejscu owady dorosłe poszukują kolejnej porcji nawozu i ponownie wykonują korytarze i składają jaja. |
|
| biologia | Krowieńczaki są związane swoją biologią z odchodami krów. Imagines pojawiają się późną wiosną i przeżywają do lata. Najczęściej dobierają się w pary i po kopulacji wspólnie kopią pod krowimi odchodami korytarze i chodniki. W komorach chodników bocznych umieszczają kule z nawozu. Do każdej takiej kuli samica składa jedno jajo, więc jedna komora jest zamieszkana tylko przez jedna larwę. Po wylęgnięciu się z jaja larwa odżywia się pokarmem zgromadzonym w kuli utworzonej z odchodów przez rodziców. Jest to doskonałe rozwiązanie. Gdyby larwy żyły w warstwie odchodów na powierzchni ziemi szybko by zginęły, gdyż takie odchody w ciepłe dni bardzo szybko ulegają przesuszeniu, a oprócz tego larwy by były narażone na ataki drapieżnych chrząszczy. Dzięki zapasowi odchodów w komorze larwa może spokojnie je zjadać przez dłuższy okres czasu. Czas rozwoju larwy jest bardzo szybki i wynosi około 2 – 3 tygodnie. Po tym czasie każda larwa w swojej komorze wytwarza kokon poczwraczy, w którym larwa przeistacza się w poczwarkę. Dorosłe chrząszcze opuszczają osłonki poczwarkowe jesienią, ale przebywają w kokonie poczwarczym do wiosny kolejnego roku i dopiero wówczas wychodzą na powierzchnię ziemi.
|
|
| piśmiennictwo |
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej.
Komentarze
Mikołaj Smolibowski mikset@vp.pl
19 maja 2009
Mój tata dzisiaj znalazł chrząszcza bardzo podobnego do opisu krowieńczaka ale jego róg jest mocno zagięty do tyłu w stronę małej narośli która wystaje z końca pancerzyka ale jego ubarwienie jest mocno purpurowe.Mieszkam w Wielkopolsce w Lesznie niedaleko lasu.Tata powiedział żebym poszukał czym się odżywia ten gatunek ale nie mogę znaleźć proszę o pomoc.
bocian pietrowiak1@go2.pl
3 lutego 2009
Być może jest to rochatyniec?
Karszny Mariusz karsznykasia@gmail.com
23 listopada 2008
witam serdecznie. znalazłem owada, który jest bardzo podobny do krowieńczaka. Co można zrobić z takim okazem. pierwszy raz spotkałem się z tak dużym owadem w naszej okolicy. Mieszkam w woj.pomorskim-pow. Wejherowo. Owad wygląda na zasuszony. Można go oddać do jakiejś szkoły, ale jak sprawdzić jaki to jest gatunek itp., żeby dzieci mogły go oglądać. Proszę o kontakt. Nigdy jeszcze nie miałem z czymś takim do czynienia, a może to coś cennego. Pozdrawiam Mariusz Karszny
