Dodano: 0 0000
Duża kaczka, wielkością prawie dorównuje kaczce domowej. Cechy upierzenia krzyżówki są znane prawie każdemu, kto choć raz był nad rzeką lub sadzawką miejską.
Samiec w szacie godowej ma głowę czarną z zielonym połyskiem, który zmienia się na fioletowy, jeśli popatrzymy na głowę pod światło. Poniżej na szyi znajduje się wyraźna biała obrączka a szyja pod nią i pierś są ciemnobrązowe. Grzbiet kaczora jest szary, a tylna część ciała z ogonem czarne. Na kuprze widoczne są loczkowato wykręcone pióra. Cechą charakterystyczną krzyżówki jest granatowe lusterko (przepaska) na skrzydle opatrzone od góry i od dołu białym i czarnym paseczkiem. Dziób kaczora jest zielono-żółty.
Samica jest jednolicie ubarwiona. Upierzenie jej to brązowe i czarne plamki oraz kreski. Posiada identyczne lusterko jak kaczor, nasadę i koniec dzioba ma czerwonawy, środek zaś czerwono-czarny. Podobnie wygląda w okresie godowym i spoczynkowym.
Samiec w szacie spoczynkowej (letniej) upodabnia się do samicy, jest czarno-brązowy. Tylko głowę i pierś ma dużo ciemniejszą.
Spotykane częściowo biało ubarwione ptaki to najczęściej skrzyżowanie krzyżówki z kaczką domową.
Krzyżówka, Anas platyrhynchos | systematyka | Rząd: Blaszkodziobe (Anseriformes) Rodzina: Kaczkowate (Anatidae) Plemię: Kaczki pływające (Anatini) |
|---|---|
| wygląd | Duża kaczka, wielkością prawie dorównuje kaczce domowej. Cechy upierzenia krzyżówki są znane prawie każdemu, kto choć raz był nad rzeką lub sadzawką miejską. Samiec w szacie godowej ma głowę czarną z zielonym połyskiem, który zmienia się na fioletowy, jeśli popatrzymy na głowę pod światło. Poniżej na szyi znajduje się wyraźna biała obrączka a szyja pod nią i pierś są ciemnobrązowe. Grzbiet kaczora jest szary, a tylna część ciała z ogonem czarne. Na kuprze widoczne są loczkowato wykręcone pióra. Cechą charakterystyczną krzyżówki jest granatowe lusterko (przepaska) na skrzydle opatrzone od góry i od dołu białym i czarnym paseczkiem. Dziób kaczora jest zielono-żółty. Samica jest jednolicie ubarwiona. Upierzenie jej to brązowe i czarne plamki oraz kreski. Posiada identyczne lusterko jak kaczor, nasadę i koniec dzioba ma czerwonawy, środek zaś czerwono-czarny. Podobnie wygląda w okresie godowym i spoczynkowym. Samiec w szacie spoczynkowej (letniej) upodabnia się do samicy, jest czarno-brązowy. Tylko głowę i pierś ma dużo ciemniejszą. Spotykane częściowo biało ubarwione ptaki to najczęściej skrzyżowanie krzyżówki z kaczką domową. |
| występowanie | Krzyżówka swym zasięgiem obejmuje całą Europę, Azję aż do Japonii oraz Amerykę północną. W Polsce to najliczniej występującą kaczka. Spotykamy ją na prawie wszystkich wodach, poza rwącymi rzekami. Chętnie przebywa w miastach. W okresie zimowym krzyżówka migruje, jeśli nie ma zapewnionych warunków przetrwania. Jeśli jednak kaczka ta znajdzie niezamarznięty akwen w mieście, chętnie zostaje całą zimę, korzystając z dokarmiania. Pamiętajmy także, że cześć zimujących krzyżówek w Polsce to osobniki z północy i wschodu Europy. Również na brzegu Bałtyku krzyżówki licznie zimują. Pozostałe migrują na zachód i południe Europy. Jeśli w czasie podróży trafią na dogodne miejsce, nie lecą już dalej. Najczęściej migrujące krzyżówki zimują u wybrzeży Morza Śródziemnego. |
| pokarm | Krzyżówka odżywia się tym, co może przecedzić przez dziób, wyposażony w rządek bocznych blaszek. Głównie są to rośliny wodne, wyławiane w płytkiej wodzie (krzyżówki nie nurkują). Oprócz miękkich roślin krzyżówki jedzą nasiona i małe organizmy wodne. Potrafią tez rozdrobnić owoce, np. miękkie jabłko. Obserwowałam kiedyś krzyżówki z zapamiętaniem przeszukujące ściółkę leśną nieopodal jeziora. Okazało się, że ptaki wybierają spośród liści żołędzie i ze smakiem je połykają. |
| gniazdo | Ptaki te zakładają gniazda w przeróżnych miejscach. Najczęściej nad wodą. Wystarczy, że znajdą malutkie oczko wodne, śródleśne zagłębienie o długości 2 metrów, czy po prostu tymczasowe rozlewisko na łące. Ważne, żeby brzeg porastała roślinność, w której można ukryć gniazdo na ziemi. Najczęściej są to niskie wierzby. Znalazłam też kiedyś gniazdo pomiędzy korzeniami rozłożystej lipy rosnącej nad bagienkiem w niewielkim zdziczałym sadzie. W innym przypadku kaczka założyła gniazdo nad maleńkim oczkiem wodnym w ogrodzie jednego z domów w centrum miasta. Gniazdo było schowane pod krzewem płożącej irgi. Po wykluciu pisklęta pomaszerowały za matką przez ogród, podwórko i ulicą prosto do jeziora. Kaczka wyprowadziła lęg, mimo, że cały czas w ogrodzie uwijali się ludzie. Literatura podaje, że krzyżówka założy gniazdo również w obszernej dziupli na drzewie, czy w opuszczonym gnieździe. W każdym przypadku samica musi doprowadzić młode do wody. Samo gniazdo to niewielki dołek wymoszczony tym, co samica znajdzie w najbliższym otoczeniu, dodatkowo wyścielony jej puchem. |
| jaja | W gnieździe znajduje się od 8 do 18 jaj koloru bladozielonego z odcieniami od szarości do żółtego. Samica opuszczając gniazdo przykrywa jaja puchem i źdźbłami trawy. Jeśli nagle podejdziemy do gniazda i wypłoszymy samicę, może ona już do gniazda nie powrócić. Krzyżówki czasami zakładają dwa legi w roku. |
| uwagi | Krzyżówki są najbardziej znanymi kaczkami. Od nich pochodzą nasze kaczki domowe. Stąd bywa, że niektóre domowe kaczki mają kolorowe upierzenie, bardzo podobne do upierzenia krzyżówki. Na co dzień, zwłaszcza zimą spotykamy kaczki krzyżówki w parkach miejskich, gdzie są dokarmiane przez spacerowiczów. Tracą one w takim przypadku lęk przed człowiekiem, pozwalając zbliżyć się na metr, dwa. Kaczka ta w Polsce nie jest objęta ochroną - jest to ptak łowny. |
| biologia | Jak wspomniałam krzyżówka nie jest wybredna. Przystosowuje się do zmiennych warunków środowiska. Wspaniale wykorzystuje obecność człowieka, korzystając z dokarmiania.
Nie unika dużych miast. Chętnie zasiedla wszelkie nawet maleńkie sadzawki, występuje w parkach i ogrodach. Kaczki żyjąc w naturalnym środowisku posiadają szereg przystosowań pozwalających im przetrwać. Krzyżówka jak i inne kaczki to zagniazdowniki. Oznacza to, że pisklęta w kilka godzin po wykluciu osiągają samodzielność. Nie są karmione bezpośrednio przez rodziców, nie musza dorastać w gnieździe. Potomstwem zajmuje się samica, która wodzi pisklęta na żerowisko, pomagając im znaleźć pokarm. Od razu małe kaczki pływają, w ten sposób mogą aktywnie uciekać przed zagrożeniem. Jednak opieka matki i samodzielność piskląt nie zawsze mogą ochronić je przed atakiem drapieżnika.
Atak z wody, czy z powietrza jest trudny do uniknięcia, dopóki pisklęta nie zaczną latać. A to następuje dopiero dwa miesiące po wykluciu. Do tego czasu samica często wprowadza drapieżnika w błąd, stosując pewną sztuczkę. Mianowicie kaczka udaje chorą. Pokazuje, że ma złamane skrzydło i niedomaga. Drapieżnik widząc łatwą zdobycz przestaje interesować się pisklętami i rzuca się na matkę. Wówczas kaczka zrywa się do lotu zostawiając osłupiałego drapieżnika, który musi obejść się smakiem. W tym czasie pisklęta już zdążyły się schować. Dorosłe ptaki pierzą się dwa razy do roku. Jest to dla nich niebezpieczny okres, ponieważ wymiana całego upierzenia następuje w jednym okresie. Ptaki tracą wówczas zdolność lotu i muszą się ukrywać. Pierwsze pierzenie z szaty godowej na spoczynkową (letnia) następuje w okresie czerwiec-sierpień. Samice przystępują do pierzenia miesiąc później, niż kaczory. We wrześniu i październiku kaczory ponownie się pierzą zyskując szatę godową. Drugie pierzenie samic kaczek rozpoczyna się podobnym okresie, ale trwa aż do marca. Okres lęgowy u krzyżówki rozpoczyna się w okresie zimowym. Można go obserwować u osobników pozostających w Polsce. Ptaki, które odleciały na zimę, powracają do kraju już w parach. Jeśli obserwujemy zimujące kaczki, wówczas możemy zwrócić uwagę na ich toki. Najczęściej krzyżówki zanim dobiorą się w pary, przebywają stadnie na wodach. Samice zachęcają wybrane samce do toków krążąc przy nich. Samiec chcąc zaimponować samicy i innym kaczorom unosi ciało na wodzie, machając przy tym skrzydłami. Wypina pierś, po czym opada na wodę, przegania inne samce przebywające w pobliżu, a na koniec zanurza dziób w wodzie trzepiąc nim na boki i bulgocąc przy tym. Wygląda to jakby kaczor trzymał coś w dziobie, próbując to rozerwać ze złością. Na przedwiośniu kaczki są już dobrane w pary i starają się przebywać w oddali od innych osobników. Toki i licznie dobrane w pary kaczki możemy w Olsztynie obserwować na Łynie.
Opracowanie: Danuta Pepłowska |
| piśmiennictwo |
Komentarze
Mariusz Mazurczak srokosz@yahoo.com
14 listopada 2004
Krzyżówka - Anas platyrhynchos
W zasadzie jest to już kaczka zimująca na terenie kraju.
Według "Awifauny Polski" L. Tomiałojć i T. Stawarczyk,
liczebność zimujących krzyżówek w zimach surowych wynosiła ok. 172000 os. do 515 000 w zimach łagodnych.
Z obserwacji własnych:
Na Jeziorze Drwęckim w niezamarzniętch miejscach do 500 osobników , karmione przez mieszkńców Ostródy setkami kilogramów jedzenia.
