Zwierzęta

Ciało dość płaskie i niezbyt szerokie. Na głowie para oczu złożonych i czułka złożone z dość krótkich 11 członów. Za oczami bardzo silnie wystające skronie. Ku tyłowi, trójkątna w kształcie głowa ulega tuż za skroniami silnemu przewężeniu tworząc odcinek na wzór szyi. Punktowanie powierzchni głowy bardzo delikatne, ale głęboko i gęsto nakłute, podobnie jak punktowanie przedplecza. Przedplecze w zarysie prostokątne, prawie kwadratowe. Na brzegach bocznych pokryte delikatnymi ząbkami a w każdym z kątów przedplecza można zauważyć delikatny, ale wyraźny wcisk. Tarczka dobrze widoczna. Pokrywy płaskie z zatartym punktowaniem. W okolicy brzegu bocznego każdej pokrywy ciągnie się od barku podłużne żeberko powodujące załamanie tu ku dołowi powierzchni pokrywy. Błoniaste skrzydła drugiej pary dobrze wykształcone.
W budowie odnóża widoczny dymorfizm płciowy. Przednie i tylne stopy u samców i samic są pięcioczłonowe, podczas gdy tylne u samców są czteroczłonowe a u samic pięcioczłonowe.

Zgniotek cynobrowy, Cucujus cinnaberinus

systematyka

Rząd: chrząszcze (Coleoptera)
Podrząd: chrząszcze wielożerne (Polyphaga)
Nadrodzina: zgniotkokształtne (Cucujoidea)
Rodzina: zgniotkowate (Cucujidae)
Rodzaj: zgniotek (Cucujus)
Gatunek: zgniotek cynobrowy (Cucjus cinnaberinus)

wygląd

ubarwienie

Prawie cały wierzch ciała czerwony. Ciemna barwa zaznacza się na górnej stronie ciała jako zaciemnienie brzegów przedplecza. Nogi, czułka i spód ciała ciemne – czarne, podobnie jak przydatki gębowe - żuwaczki.

występowanie

Zgniotek cynobrowy jest gatunkiem europejskim, rozsiedlonym od południowo-zachodnich Niemiec po daleka Rosję. Na północy sięga po Norwegię, a na południu po kraje bałkańskie (Chorwację, Bośnię i Hercegowinę).
Zarówno w Europie jak i w Polsce bardzo rzadki gatunek, znany z nielicznych rozproszonych stanowisk. W kraju najliczniejsze populacje występują w Puszczy Białowieskiej i w Bieszczadach. Ponadto pojedyncze stanowiska są zlokalizowane na Dolnym Śląsku, Mazowszu i w Wielkopolsce.

pokarm

Zarówno larwy, jaki i formy dorosłe odżywiają się martwą materią roślinną, głównie łykiem, przy czym preferują łyko przerośnięte strzępkami grzybni. Można więc mówić że są saprofagami i mycetofagami. Głównym gatunkiem drzewa, w którym zachodzi rozwój jest osika, rzadziej dąb, klon, buk, wierzby, jesiony i wiązy. W rzadkich przypadkach są drapieżne, nie gardzą wówczas larwami i poczwarkami kózkowatych (Cerambycidae).

ochrona

W Polsce gatunek ten podlega ścisłej ochronie gatunkowej.
Umieszczony jest na Czerwonej Liście Zwierząt Ginących i Zagrożonych ze statusem LC – gatunek niższego ryzyka.
Chroniony jest Konwencją Berneńską.
Umieszczony jest w załączniku II i IV Dyrektywy Siedliskowej Unii Europejskiej.

Potencjalne zagrożenia:
- usuwanie z lasów martwego i obumierającego drewna drzew liściastych, gdzie następuje rozwój zgniotka,
- nieracjonalna gospodarka leśna polegając na nasadzaniu monokultur sosnowych,
- kolekcjonerstwo przez entomologów-amatorów, szczególnie niebezpieczne, gdyż przy rójce chrząszcze są łatwe do odnalezienia i zebrania w większych ilościach.

Propozycje ochrony:
- pozostawianie w lasach starych, obumierających drzew,
- otaczanie ochrona miejsc występowania zgniotka, co może zapobiegać jego nadmiernemu wyłapywaniu przez kolekcjonerów.

Dzięki związkom biologii zgniotka ze starymi osikami można uważać ten gatunek jako parasolowy dla innych gatunków saproksylicznych chrząszczy związanych z obumierającym drewnem osik.

uwagi

W Polsce występuje jeszcze drugi gatunek zgniotka – zgniotek szkarłatny (Cucujus haematode) który różni się od zgniotka cynobrowego całkowicie czerwonym przedpleczem, bez zaciemnionych brzegów bocznych, czerwonymi żuwaczkami i nieco innym kształtem przedplecza i głowy.

biologia

Osobniki dorosłe pojawiają się późną wiosną: w maju i czerwcu i przystępują do kopulacji. Następnie samice składają jaja. Młode larwy wylęgają się po kilku tygodniach i żerują w warstwie obumierającego łyka, pod obluzowaną korą drzew. Larwa rozwija się zimując dwukrotnie. W lecie trzeciego roku życia larwy następuje przepoczwarczenie w kolebce pod korą drzewa. Stadium poczwarki trwa dość krótko – około dwóch tygodni. Wylęgłe chrząszcze zimują następnie w kolebkach poczwarkowych, które opuszczają dopiero wiosną kolejnego roku.

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej.
"Niniejszy dokument został opublikowany dzięki pomocy finansowej UE. Za treść tego dokumentu odpowiada autor opracowania, poglądy w nim wyrażone nie odzwierciedlają w żadnym razie oficjalnego stanowiska UE"