Dodano: 10 lipca 2006
Ptak dla wielu będący czymś pośrednim pomiędzy kaczka a gęsią. Wszystkie zresztą należą do tej samej rodziny. Jego sylwetka jest wydłużona, szyja smukła a dziób cienki i długi. Występuje wyraźny dymorfizm płciowy. Samiec w okresie godowym (zima i wiosna) ma głowę i górną cześć ciała ciemno-zieloną, czerwony dziób, dalszą część szyi białą, tak samo ubarwione są boki i spód ciała. Skrzydła i grzbiet (najczęściej obserwujemy ptaka w spoczynku, gdy skrzydła ma złożone) to mozaika szarości, bieli i czerni. U samicy głowa i górna część szyi jest rudo-brązowa, dziób czerwonawy, brzuch biały, natomiast boki ciała, grzbiet i skrzydła szare. U obu płci występuje niewielki czub na tyle głowy, utworzony z podnoszonych piórek. Zwłaszcza w chwili podniecenia lub zagrożenia ptaki stroszą piórka. Ogon traczy jest właściwie niewidoczny, w czasie pływania schowany pod wodą, natomiast nogi są koloru czerwonego, palce sczepione błona pławną. Lusterko u nurogęsi jest całkowicie białe z mało wyraźnym czarnym paseczkiem pośrodku. Dziób cienki, długi, na końcu haczykowato zakończony.
Szata spoczynkowa samca upodabnia się do szaty samicy.
Szata spoczynkowa samca upodabnia się do szaty samicy.
Nurogęś (Tracz nurogęś), Mergus merganser | systematyka | Rząd: Blaszkodziobe (Anseriformes) Rodzina: Kaczkowate (Anatidae) Plemię: Tracze (Mergini) |
|---|---|
| wygląd | Ptak dla wielu będący czymś pośrednim pomiędzy kaczka a gęsią. Wszystkie zresztą należą do tej samej rodziny. Jego sylwetka jest wydłużona, szyja smukła a dziób cienki i długi. Występuje wyraźny dymorfizm płciowy. Samiec w okresie godowym (zima i wiosna) ma głowę i górną cześć ciała ciemno-zieloną, czerwony dziób, dalszą część szyi białą, tak samo ubarwione są boki i spód ciała. Skrzydła i grzbiet (najczęściej obserwujemy ptaka w spoczynku, gdy skrzydła ma złożone) to mozaika szarości, bieli i czerni. U samicy głowa i górna część szyi jest rudo-brązowa, dziób czerwonawy, brzuch biały, natomiast boki ciała, grzbiet i skrzydła szare. U obu płci występuje niewielki czub na tyle głowy, utworzony z podnoszonych piórek. Zwłaszcza w chwili podniecenia lub zagrożenia ptaki stroszą piórka. Ogon traczy jest właściwie niewidoczny, w czasie pływania schowany pod wodą, natomiast nogi są koloru czerwonego, palce sczepione błona pławną. Lusterko u nurogęsi jest całkowicie białe z mało wyraźnym czarnym paseczkiem pośrodku. Dziób cienki, długi, na końcu haczykowato zakończony. Szata spoczynkowa samca upodabnia się do szaty samicy. |
| występowanie | Nurogęś to ptak klimatu umiarkowanego i chłodnego. W Europie w okresie lęgowym spotkamy go tylko na północy, jego zachodnia i południowa granica zbiega się z Bałtykiem. W okresie zimowym tracz ten przebywa w Europie zachodniej i środkowej. Występuje również na północnych terenach Azji środkowej. Jest to ptak wodny, jednak dodatkowo potrzebuje terenów zalesionych. Rzeki płynące poprzez lasy i śródleśne jeziora to idealne miejsce dla nurogesi. W Olsztynie występuje on min. na Łynie. Podczas wędrówek trzyma się niewielkich stadek, wówczas spotkamy go na wodach również terenów otwartych. W Polsce stwierdzany głownie w północnej części kraju na jeziorach i rzekach, w pozostałej części Polski lęgowy tylko na większych rzekach min. na Wiśle i jej dopływach. W okresie zimowania obserwowany licznie na przybrzeżnych wodach Bałtyku, a także pojedynczo w dolinach rzek. |
| pokarm | Głównie drobne ryby. Ptak poluje pod wodą szybko nurkując. Ostry, zakrzywiony dziób pozwala swobodnie utrzymywać zdobycz, zanim zostanie połknięta. Przy okazji nurogęś zjada inne bezkręgowce wodne, czasem rośliny. W stadach ptaki potrafią naganiać ryby na płytkie wody, żeby tam je spokojnie wyłapywać. Młode początkowo zjadają owady wodne, kijanki, z czasem małe rybki. |
| gniazdo | Nurogęsi gnieżdżą się w obszernych dziuplach i półdziuplach. W regionach, gdzie brak drzew nurogęś zajmie norę w ziemi, czy jamkę pod kamieniami. Byle miejsce było osłonięte i zaciszne. Chętnie korzysta ze sztucznych budek i koszy, które pojawiają się coraz liczniej nad wodami. Gniazdo jest wyściełane w miarę potrzeb. W ciepłej dziupli niewiele, natomiast np. na ziemi samica wymaszcza dno materiałem roślinnym. Jaja są znoszone wiosną w kwietniu i maju w liczbie od 7 do 10 jaj. Bywa, że dwie samice znoszą jaja do tego samego gniazda, wówczas jaj mamy kilkanaście (wysiaduje jedna samica). Jajka są przykrywane puchem, który samica wyrywa sobie z piersi. Wysiadywanie trwa 32 dni. Pisklęta po wykluciu mają od razu ostre pazury i dziob, co ułatwia im wspinaczkę po ścianie dziupli do wylotu. Stąd wyskakują na ziemię i idą do wody. Na wodzie pisklęta przebywają pod opieką samicy. Są często wożone na grzbiecie oraz śpią pod jej skrzydłami. Nie potrafią nurkować przez pierwsze dni, są zdane na jej pomoc. Samiec w tym czasie przebywa w odosobnieniu pierząc się. |
| ochrona | Gatunek uwzględniony w Dyrektywie Ptasiej, Art. 4.2 załącznik II. Ochronie podlegają tereny istotne dla tych ptaków, takie jak: piaszczyste ławice podmorskie, ujścia rzek, laguny, płytkie zatoki morskie, nizinne i podgórskie rzeki ze zbiorowiskami włosieniczników, zbiorniki z podwodnymi łąkami ramienic Charetea – Dyrektywa Siedliskowa, załącznik I. Objęty ochroną ścisłą, wymagający ochrony czynnej w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 roku w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną (Dz U z 2004 r. Nr 220, poz. 2237 ze zm.) Status zagrożenia w Europie V, gatunek zagrożony na wyginięcie. Konwencja Berneńska: załącznik III, Konwencja Bońska: załącznik II. Zagrożenia: Jako, że nurogeś to gatunek zakładający gniazda w dziuplach starych drzew, najchętniej w pobliżu wody, jest on narażony na utratę miejsc do lęgu, poprzez wycinanie i usuwanie starych dziuplastych drzew. Kolejne zagrożenia to: zabudowa brzegów rzek, jezior, lagun morskich; intensyfikacja turystyki nadwodnej i wodnej, a także sportów wodnych (motorówki!); regulowanie brzegów rzek; stosowanie stawnych sieci łownych w miejscach zimowej koncentracji ptaków; zanieczyszczenia wód morskich substancjami ropopochodnymi; niszczenie lęgów przez norkę amerykańską. |
| uwagi | Nurogęś jest turystycznym symbolem Mazurskich rzek i jezior. Turyści bardzo sobie cenią widok tego ptaka. Dzięki temu nie jest on tępiony i może swobodnie rozprzestrzeniać się. Bywa, że pojedyncze ptaki dołanczają do karmionych krzyżówek, jednak raczej trzymają dystans do człowieka. Charakterystycznym widokiem, serwowanym na pocztówkach z Pojezierza Warmińsko-Mazurskiego jest stadko nurogęsi wygrzewające się na nadwodnym konarze. W języku rosyjskim tracz ten nazywany jest krochal bolszoj, w angielskim: goosander a w niemieckim Gänsesäger. |
| biologia | W okresie wędrówek ptaki trzymają się w kilku, kilkunastoosobowych stadkach, najczęściej w towarzystwie gągołów i innych ptaków wodnych. Nurogęś wyróżnia się wielkością i kontrastowym ubarwieniem. Dodatkowo dość szybko pływa, często prowadząc na czele stada mieszanego. Ptak ten świetnie nurkuje, zazwyczaj głęboko. Para w okresie godowym prezentuje swoisty taniec. Samce pływają dookoła, kręcą się zygzakiem, ganiają rywali, stroszą czuby, po czym podrzucają głowę do tyłu i wydają skrzekliwy, nieco bulgoczący dźwięk. Coś na wzór ‘broak, kroo, drrr”. Samica odpowiada również skrzypliwym głosem i stroszy pióra. Tokujące pary obserwujemy już na przelotach, wówczas kilka samców przedstawia swój taniec, jednak z daleka nie słychać skrzeczących głosów i może się wydawać, że ptaki tokują w ciszy. Po dobraniu się w pary i po przylocie na wybrane miejsce ptaki rozdzielają się, by w spokoju nadal tokować. Na lęgi para wybiera teren, gdzie znajdzie obszerne dziuple, półdziuple, lub przygotowane specjalnie dla nich skrzynki i kosze lęgowe. |
| piśmiennictwo |
Komentarze
slowik michal michal.slowik@spoko.pl
11 kwietnia 2013
PEWNIE NIKT TEGO NIE PRZECZYTA ALE U MNIE NA PODDASZU WYCHOWAŁO SIĘ JUŻ 35 MAŁYCH NUROGĘSI PRZEZ 3 LATA ZNOSIŁA JAJKA W GOŁĘBNIKU I OGLĄDAM JE CZĘSTO W MOJEJ OKOLICY A MIESZKAM W MAŁOPOLSCE POZDRAWIAM
