Dodano: 23 lutego 2007
Krzyżodziób świerkowy z pozoru niczym nie różni się od pozostałych łuszczaków. Nieco większy od wróbla, o podobnej sylwetce. Jednak, kiedy przyjrzymy mu się dokładnie, ujrzymy cechę, dzięki której otrzymał on swoją nazwę. Dziób tego ptaka jest tak zbudowany, że dolna i górna część krzyżują się. Dziób ten jest masywny, ostro zakończony. Idąc tym tropem powinniśmy wiedzieć, że kości i mięśnie głowy oraz szyi krzyżodzioba są asymetryczne.
U ptaków tych występuje dymorfizm płciowy, przejawiający się min. w kolorystyce ubarwienia. Samica jest zielona, lekko łuskowana. Boki głowy ma szare, skrzydła grafitowe. Samiec jest ubarwiony jaskrawo - czerwony, z ciemną pręgą przechodzącą od dzioba, przez oko, do tyłu głowy, oraz grafitowymi skrzydłami. Nogi u krzyżodzioba są czarne, dziób czarny. Ogon z ciemniejszymi, grafitowymi sterówkami, wcięty. Podogonie biało-szare. Oczy czarne.
U ptaków tych występuje dymorfizm płciowy, przejawiający się min. w kolorystyce ubarwienia. Samica jest zielona, lekko łuskowana. Boki głowy ma szare, skrzydła grafitowe. Samiec jest ubarwiony jaskrawo - czerwony, z ciemną pręgą przechodzącą od dzioba, przez oko, do tyłu głowy, oraz grafitowymi skrzydłami. Nogi u krzyżodzioba są czarne, dziób czarny. Ogon z ciemniejszymi, grafitowymi sterówkami, wcięty. Podogonie biało-szare. Oczy czarne.
Krzyżodziób świerkowy, Loxia curvirostra | systematyka | Rząd: Wróblowe (Passeriformes) Rodzina: Łuszczaki (Fringillidae) |
|---|---|
| wygląd | Krzyżodziób świerkowy z pozoru niczym nie różni się od pozostałych łuszczaków. Nieco większy od wróbla, o podobnej sylwetce. Jednak, kiedy przyjrzymy mu się dokładnie, ujrzymy cechę, dzięki której otrzymał on swoją nazwę. Dziób tego ptaka jest tak zbudowany, że dolna i górna część krzyżują się. Dziób ten jest masywny, ostro zakończony. Idąc tym tropem powinniśmy wiedzieć, że kości i mięśnie głowy oraz szyi krzyżodzioba są asymetryczne. U ptaków tych występuje dymorfizm płciowy, przejawiający się min. w kolorystyce ubarwienia. Samica jest zielona, lekko łuskowana. Boki głowy ma szare, skrzydła grafitowe. Samiec jest ubarwiony jaskrawo - czerwony, z ciemną pręgą przechodzącą od dzioba, przez oko, do tyłu głowy, oraz grafitowymi skrzydłami. Nogi u krzyżodzioba są czarne, dziób czarny. Ogon z ciemniejszymi, grafitowymi sterówkami, wcięty. Podogonie biało-szare. Oczy czarne. |
| występowanie | Jest to ptak terenów chłodnych związany z występowaniem świerka. Zamieszkuje północną Europę i Azję, lokalnie także Europę środkową. Dodatkowo krzyżodzioby nalatują inwazyjnie na Europę w okresie ostrych zim. W Polsce liczniej spotykany jako ptak lęgowy jest w północno-wschodniej części kraju oraz w górach. Ptaka tego spotykamy w lasach iglastych, lub mieszanych z dużym udziałem świerka, ewentualnie jodły i sosny. |
| pokarm | To głownie nasiona świerka. Młode również są karmione tymi nasionami, lecz rozdrabnianymi przez samicę. Dodatkowo krzyżodzioby jedzą orzeszki bukowe i nasiona roślin oleistych. Czasami także owady. Jednak tylko nasiona świerka są w stanie utrzymać ptaka w dobrej kondycji i pozwolić mu przystąpić do lęgów. |
| gniazdo | Gniazdo jest zakładane w gałęziach głównie świerka, sporadycznie sosny, na znacznej wysokości. Zbudowane jest z drobnych gałązek świerka i z mchu tworzących miseczkowatą, grubościenną konstrukcję. Wysłane jest natomiast delikatnymi korzonkami i porostami. Gniazdo takie może być zakładane również zimą, zatem musi spełniać wszelkie wymogi, związane z utrzymywaniem ciepła. Gniazdo takie zwykle z góry osłonięte jest przez gałązki świerka, co chroni jaja i pisklęta w razie opadów śniegu. Proszę pamiętać, że okres lęgowy może trwać od grudnia do czerwca, więc również w styczniu, czy lutym w czasie śnieżnych i mroźnych zim możemy zobaczyć gniazdo z pisklakami na drzewie. Jajka w liczbie 3-4 koloru brunatnobiałego posiadają delikatne plamki i nitki w kolorze różowym oraz wiśniowym Pisklęta pokryte są gęstym puchem, który pozwala im przetrwać nawet w mroźne dni, gdy samica zajęta jest zdobywaniem pokarmu. Samiec nie pomaga przy wysiadywaniu i wychowywaniu piskląt. W tym czasie śpiewa wytrwale pilnując terytorium. |
| ochrona | Gatunek objęty jest ochroną ścisłą, wymagający ochrony czynnej w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 roku w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną (Dz U z 2004 r. Nr 220,poz. 2237 ze zm.). Zagrożenia: W Polsce zanikanie starodrzewni świerkowych. Nieprawidłowo prowadzona gospodarka leśna może doprowadzić do zaniku tych drzew, których nasiona stanowią podstawowy pokarm krzyżodzioba. Również zanieczyszczenie powietrza doprowadzające do zamierania drzewostanów świerkowych może wpłynąć na populacje tych ptaków (dotyczy to główne południowej Polski). Jednak w skali Europy zwłaszcza północnej, z naturalnym zasięgiem świerka, nie wydaje się to prawdopodobne. |
| uwagi | Pisklęta mają proste dzioby, dopiero z czasem, kiedy samodzielnie zaczynają wyłuskiwać nasiona ich dzioby krzywią się. Jednak krzywizna dzioba nie jest skutkiem jedzenia nasion świerka. Osobniki trzymane w niewoli, które nie miały takiego pokarmu, również miały z czasem krzywe dzioby. Wysuszonym ciałkom krzyżodzioba przypisywano niegdyś magiczną moc. Inne nazwy tego gatunku to: krzywonos sosnowy, krzywodziób papużka. Podobne gatunki: krzyżodziób sosnowy i krzyżodziób modrzewiowy. |
| biologia | Ze względu na ciągłe poszukiwanie dojrzałych szyszek sosnowych ptaki te nie maja jednolitego okresu ani rozrodu, ani migracji. Do lęgów przystępują w okresie dojrzewania szyszek, gdy zabraknie nasion w okresie pozalęgowym całe stada tych ptaków przemierzają Europę. Wówczas spotykamy je tam, gdzie wcześniej bywały sporadycznie, lub wcale ich nie widywano. Lecące stadko odzywa się stale krótkim „gip, kip”, co można przyrównać do odgłosu kurczaczków. Stadko takie zatrzymuje się na świerkach z dojrzałymi szyszkami. Wówczas czerwone samce widoczne są z daleka, jak bombki choinkowe. Stada takie wielokrotnie obserwowałam w okolicach Olsztyna najczęściej w miesiącach jesiennych i wczesnozimowych. W okresie lęgowym natomiast spotykamy krzyżodzioby w parach, czasem po kilka osobników. Może to być w marcu, czy też w maju. Śpiew samca to niewyraźne i trudne do zinterpretowania świergolenie z dodatkiem skrzekliwych dźwięków. Samo wydobywanie nasion z szyszki zostało opisane szczegółowo przez niewielu autorów. Ptak podważa łuskę swym krzywym dziobem, przekrzywiając przy tym głowę, co spowodowało ewolucyjnie symetrię mięśni i kości. Dolna szczęka służy do wynizania nasionka spod łuski, które to jest wychwytywane przez język. Część populacji krzyżodziobów ma prawoskrzywienie dzioba, druga część populacji lewoskrzywienie. Poszczególne ptaki zatem całe swoje życie mogą wykrzywiać głowę i wydobywać nasionko tylko z jednej strony – prawej, lub lewej. W literaturze czytamy również, że ptaki te, całe życie spędzając pomiędzy gałązkami świerka i pomiędzy szyszkami stopniowo nasączają swoje pióra i skórę żywicą. Również z pożywieniem zjadają dużo żywicy. Na skutek tego ich ciało przesiąka żywicą tak bardzo, że niektóre osobniki po śmierci nie podlegają rozkładowi, lecz wysychają. |
| piśmiennictwo |
Komentarze
mazurkiewicz Jolanta makruchenia@op.pl
27 marca 2007
wczoraj 26.03.2007 zauwazylam samca krzyżodzioba na budynku w ktorym mieszkam z dwiema samiczkami jak wydziobywaly tynk ktory odpadł pod wplywem zagrzybienia, mieszkam w Czerwonym Dworze, w Puszczy Boreckiej
Andrzej Sulej andsulej@wp.pl
6 marca 2007
Od lica 2006 roku do marca 2007 wielokrotnie obserwowałem krzyżodzioby swierkowe w Puszczy Boreckiej. Najliczniejsze stadka dochodziły do 50 osobników. Co ciekawe we wszystkich przypadkach, jeśli spotykałem osobniki żerujące - to na modrzewiach, pomimo, że świerki tuż obok obwieszone były szyszkami (być może jeszcze nie dojrzałymi?).
Ciekawy jest przypadek samca krzyzodzioba, który kilkakrotnie w lipcu 2006 siadał na murze budynku z cegły w srodku wsi (zawsze niemal w tym samym miejscu) i właściwie nie zaobserwowałem, żeby coś szczególnego robił. Może ktoś to wyjaśni?
