Dodano: 16 marca 2007
Roślina wieloletnia (bylina) o długim, cienkim, podziemnym kłączu, pachnąca po wyschnięciu kumaryną. Liście: wyrastają okółkowo po 8, rzadziej po 6-10, w zarysie eliptycznolancetowate, do 4 cm długości, ostro zakończone, brzeg blaszki liściowej i spód na nerwie głównym ze szczeciniastymi wyrostkami. Łodyga: czterokanciasta, podnosząca się, naga. Kwiaty: białe, drobne , do 5 mm średnicy, zebrane w skąpe wierzchołkowe podbaldachy na długich szypułach, korona czteropłatkowa, lejkowata, działki małe, niewyraźne, pręciki 4 przyrośnięte do korony. Okres kwitnienia: od kwietnia do czerwca. Roślina owadopylna, podczas długotrwałej złej pogody dochodzi do samozapylenia. Owoc: kulista rozłupka, pokryta czarnymi na szczycie haczykowatymi szczecinkami, po dojrzeniu rozpada się na dwie niełupki, rozsiewane przez zwierzęta (dzięki haczykom przyczepiają się do sierści – egzozoochoria).
Przytulia wonna (marzanka wonna), Galium odoratum (=Asperula odorata) | systematyka |
Rząd Fagetalia |
|
|---|---|---|
| wygląd | Roślina wieloletnia (bylina) o długim, cienkim, podziemnym kłączu, pachnąca po wyschnięciu kumaryną. Liście: wyrastają okółkowo po 8, rzadziej po 6-10, w zarysie eliptycznolancetowate, do 4 cm długości, ostro zakończone, brzeg blaszki liściowej i spód na nerwie głównym ze szczeciniastymi wyrostkami. Łodyga: czterokanciasta, podnosząca się, naga. Kwiaty: białe, drobne , do 5 mm średnicy, zebrane w skąpe wierzchołkowe podbaldachy na długich szypułach, korona czteropłatkowa, lejkowata, działki małe, niewyraźne, pręciki 4 przyrośnięte do korony. Okres kwitnienia: od kwietnia do czerwca. Roślina owadopylna, podczas długotrwałej złej pogody dochodzi do samozapylenia. Owoc: kulista rozłupka, pokryta czarnymi na szczycie haczykowatymi szczecinkami, po dojrzeniu rozpada się na dwie niełupki, rozsiewane przez zwierzęta (dzięki haczykom przyczepiają się do sierści – egzozoochoria). | |
| wymiary | 10-30 cm, niekiedy w sprzyjających warunkach dorasta do 60 cm wysokości. | |
| występowanie | Gatunek rozprzestrzeniony na terenie całej Europy poza daleką północą. W kraju przytulia wonna jest częsta zarówno na niżu i w górach po regiel dolny, rzadko spotykana wyżej (najwyżej odnotowane stanowisko znajduje się w Dolinie Waksmundzkiej w Tatrach). Rośnie na stanowiskach cienistych mezo- i eutroficznych lasów liściastych, glebach próchnicznych, których jest rośliną wskaźnikową. | |
| ochrona | Gatunek objęty ochroną częściową. Głównym czynnikiem zagrażającym gatunkowi jest kurczenie się powierzchni leśnych grądów i buczyn oraz niewłaściwa gospodarka leśna. Inną przyczyną zagrażającą marzance jest nadmierna eksploatacja do celów leczniczych. |
|
| uwagi | Przytulia wonna rozmnaża się głównie przez podziemne kłącza, tworzy duże łany, składające się nawet z kilku tysięcy pędów. Właściwości lecznicze przytulia wonna zawdzięcza zawartości między innymi: glikozydów (asperuloza), kumaryny, garbników, związków gorycznych, polifenolokwasów oraz w mniejszym stopniu flawonoidom (rutyna, kwercetyna). Napar z ziela marzanki posiada właściwości: przeciwbakteryjne, uspokajające, rozkurczowe (zmniejsza napięcie mięśni gładkich układu pokarmowego oraz ścian naczyń krwionośnych). Ziele stosowane jest również przy kamicy nerkowej, chorobach wątroby, zaburzeniach krążenia, żylakach i hemoroidach. Z uwagi na specyficzny zapach (spowodowany zawartością kumaryny) przytulia wonna znalazła również zastosowanie jako przyprawa aromatyzująca między innymi do: ciast, cukierków, napojów, sosów, niektórych gatunków wódek, win, herbatek ziołowych i tytoniu oraz jako środek do zwalczania moli. Ziele marzanki powinno być jednak stosowane z umiarem, gdyż zbyt silny zapach kumaryny może spowodować ból głowy i nudności.
|
|
| piśmiennictwo |
Komentarze
Brak komentarzy.
