Dodano: 10 stycznia 2011
Duży, gęsty ciernisty krzew. Pędy: młode są kanciaste, jasnobrunatne, gładkie. Korowina w odcieniu od szarobrunatnego do szarego, głęboko bruzdowana. Pąki: wierzchołkowe jajowate do kulistych, na ogół tępe, nie większe od bocznych, które są tego samego kształtu, tępe i odstające od pędu, osadzone na długopędach. Liście: sezonowe, pojedyncze, zwężone w ogonek, szerokoeliptyczne lub odwrotnie jajowate, brzegiem kolczasto ząbkowane, obustronnie nagie, pod spodem białawozielone. Kwiaty: niewielkie (działki kielicha i płatki korony w kolorze złocistożółtym), zebrane w kwiatostany typu grono wyrastające ze szczytowych pączków mieszanych na krótkopędach ubiegłorocznego przyrostu. Okres kwitnienia: maj (czerwiec). Owoc: purpurowo czerwone, wydłużone jagody.
Berberys pospolity, syn. berberys zwyczajny, kwaśnica pospolita, kwaśniec, Berberis vulgaris L. | systematyka |
Gatunek zespołu Berberidion . |
|---|---|
| wygląd | Duży, gęsty ciernisty krzew. Pędy: młode są kanciaste, jasnobrunatne, gładkie. Korowina w odcieniu od szarobrunatnego do szarego, głęboko bruzdowana. Pąki: wierzchołkowe jajowate do kulistych, na ogół tępe, nie większe od bocznych, które są tego samego kształtu, tępe i odstające od pędu, osadzone na długopędach. Liście: sezonowe, pojedyncze, zwężone w ogonek, szerokoeliptyczne lub odwrotnie jajowate, brzegiem kolczasto ząbkowane, obustronnie nagie, pod spodem białawozielone. Kwiaty: niewielkie (działki kielicha i płatki korony w kolorze złocistożółtym), zebrane w kwiatostany typu grono wyrastające ze szczytowych pączków mieszanych na krótkopędach ubiegłorocznego przyrostu. Okres kwitnienia: maj (czerwiec). Owoc: purpurowo czerwone, wydłużone jagody. |
| wymiary | Wysokość i średnica do 2-3 m; ciernie o długości 1-2 cm; liście o długości 2-7 cm; kwiatostany o długości do 4-6 cm; owoce o długości do 12 mm. |
| występowanie | W Polsce rośnie w rozproszeniu, głównie w ciepłolubnych zaroślach, na zboczach wzgórz i miedzach. Charakteryzuje się niewielkimi wymaganiami glebowymi – preferuje gleby lekkie i przepuszczalne; miejsca słoneczne. |
| rozmnażanie | W warunkach naturalnych: generatywne (przez nasiona). |
| uwagi | Ciernie (zwykle 3-dzielne) są tu zmodyfikowanymi liśćmi długopędów, w ich kątach, na krótkopędach, wyrastają skupione w wiązki liście oraz kwiaty. Kwiaty boczne 6-krotne, wierzchołkowy 5-krotny. Działki kielicha długości płatków korony. Jest to jedyny gatunek z rodzaju berberys, który rośnie w Polsce dziko. Berberysy są przejściowymi gospodarzami wielu patogenicznych gatunków grzybów z rodzaju Puccina (rdze), m.in. Puccina graminis - rdzy źdźbłowej. Wbrew dawnym poglądom, nie mają jednak większego znaczenia w zakażaniu zbóż uprawnych (dawniej masowo niszczono krzewy, co sprawiło, że B. vulgaris jest rośliną miejscami bardzo rzadką). Roślina ozdobna. Roślina o właściwościach leczniczych. Surowiec: świeże bądź wysuszone owoce (Berberidis fructus), kora z łodyg (Berberidis cortex), kora z korzeni (Berberidis radicis cortex) oraz korzeń (Berberidis radix). Środek pobudzający trawienie, stymulujący wątrobę, antybiotyczny. Kora i korzenie stosowane są tradycyjnie w dolegliwościach trawiennych, niedomogach wątroby oraz schorzeniach nerek i przewodu moczowego. Berberys znalazł zastosowanie w leczeniu stanów zapalnych wątroby, pęcherzyka żółciowego, żółtaczki i kamieni żółciowych. Wyizolowana berberyna wchodzi w skład kropli do oczu używanych w zapaleniu spojówek. Substancjami aktywnymi jest kilka alkaloidów izochinoliny i protoberberyny z berberyną, kolumbaminą, jatroryzyną i palmityną. Dojrzałe owoce są wolne od alkaloidów. Czysta bereberyna jest toksyczna w dawce ok. 0,5g. Z owoców berberysu można także wytwarzać soki, syropy, dżemy, konfitury i marmolady. W przemyśle cukierniczym używa się berberysu zamiast cytryny, nazywany jest nawet polską cytryną. Czesi natomiast wytwarzają wino berberysowe, które podobne jest skuteczne przy bólach głowy i zaparciach. Szlachta polska przygotowywała z berberysu nalewkę, którą pito dla zdrowia i przyjemności przy ważniejszych okazjach. W dawnych czasach stosowano go nie tylko w medycynie. W starożytności drewno berberysu było powszechnym materiałem w stolarstwie i tokarstwie. Wyrabiano z niego elementy do mebli, przedmioty ozdobne, a z kory i korzeni otrzymywano złocisty wyciąg do barwienia włókien naturalnych: jedwabiu, lnu i bawełny, z soku owoców otrzymywano czerwony atrament. |
| piśmiennictwo |
Komentarze
Brak komentarzy.
