Zwierzęta

Średniej wielkości zwierzę (mniejsze od jelenia a większe od sarny). Tułów masywny, nogi (badyle) stosunkowo krótkie i mocne co w zestawieniu z korpusem daje wrażenie zwierzęcia krępego. Szyja relatywnie cienka, u byków nie jest obrośnięta grzywą – w okresie godowym następuje u samców obrzmienie naczyń krwionośnych szyi wskutek czego sprawia wrażenie wyraźnie przebudowanego przodu. Ogon (kwiat) stosunkowo długi (25 cm). Poroże występuje jedynie u byków; u byków wyraźnie widoczne są pędzel (prącie) i grdyka.

Poroże. Charakterystyczna budowa łopat – w dolnej części łopat wyrastają 2 odnogi zasadnicze oczna i środkowa, czyli opierak (sporadycznie wyrasta jeszcze trzecia odnoga zwana nadoczną) – ponad opieraniem tyka spłaszcza się tworzą łopatę. Na górnej i tylnej krawędzi łopaty wyrastają palczaste wyrostki zwane sękami. Najniżej osadzony sęk tworzy dłuższą odnogę zwaną ostrogą. Poroże typu jeleniego u byków dojrzałych uważa się za formę patologiczną. Masa poroża sięgać może nawet 5 kg.

Niewielki, krępy ptak wielkości wróbla, z grubym, silnym dziobem. Cechą charakterystyczną jest rozwidlony ogon, a każda część po złożeniu ogona wydaje się lekko zaokrąglona. Ptak ubarwiony ogólnie oliwkowo. Jednak, kiedy przyjrzymy się dzwońcowi dokładniej zauważymy wyraźnie żółte lusterko na skrzydle, które jest utworzone z tak wybarwionych brzegów zewnętrznych sterówek. Również brzegi zewnętrznych lotek są żółte, ale tylko u podstawy, co powoduje, że ogon wygląda, jakby ubrudzony po bokach żółtą farbą. Samce, które ukończyły rok, mają również żółto wybarwione skrzydełko. U samca dodatkowo policzki i pokrywy skrzydłowe są szare, brzuch oliwkowo-żółty. W okresie lęgowym samiec ma odcień bardziej żółtawy, poza okresem lęgowym kolor oliwkowy upierzenia ciemnieje. Samice są bardziej szare, również elementy żółte upierzenia jest bledsze. Dziób szarozielony, oczy czarne, nogi beżowe. Zimą obie płcie mają pierś i brzuch cętkowane.

Ogólnie jaskółki nie trzeba nikomu specjalnie opisywać. Jeśli jednak weźmiemy pod uwagę, że w Polsce występują trzy lęgowe gatunki jaskółek, opis staje się nieodzowny. Jaskółki ze względu na przystosowanie do szybkiego i zwinnego lotu mają wąskie, zaostrzone skrzydła, rozwidlony ogon, dziób krótki, szeroko otwierający się. Dymówka posiada długi rozwidlony ogon, w którym zwracają uwagę długie widełki złożone z zewnętrznych sterówek, dłuższych od reszty. Cechą charakterystyczną ubarwienia jaskółki dymówki jest ciemnopomarańczowe (prawie wiśniowe) podgardle i czoło, co stwarza wrażenie, że ptak ten ma pomarańczową twarz. Głowa jest czarna z granatowym połyskiem, kolor ten tworzy też obrączkę na szyi. Grzbiet również czarny z połyskiem. Brzuch, pierś i podogonie białe. Ogon czarny, lecz sterówki w połowie mają białe plamki. Nogi w kolorze czarnym jaskółka ma malutkie, pazurki słabe. Dziób krótki, czarny. Samica ma nieco krótsze widełki, a młode nie mają ich wcale. Nie mają też rdzawej plamy, w tym miejscu barwa upierzenia jest biaława. Nogi młodych są beżowe, z czasem ciemnieją. Bywają jaskółki albinosy, całe białe z czerwonymi oczami.
Na bliskim wschodzie występuje odmiana dymówki transitiva, która cały spód ciała ma rudy.

Ciało duże, dość płaskie i słabo sklepione. Głowa bardzo szeroka i masywna, na niej para czułek 10 członowych, kolankowato zagiętych, z czteroczłonową, grzebykowatą buławką. Oczy dość duże umieszczone po bokach głowy. Żuwaczki, zwłaszcza u samców bardzo dobrze wykształcone.
Przedplecze w zarysie prostokątne, nieznacznie szersze od głowy, natomiast dużo szersze od pokryw. Nasadowy brzeg przedplecza obwiedziony listewką krawędziową. Na urzeźbienie głowy i przedplecza składa się drobne, delikatne marszczenie.
Tarczka duża, dobrze widoczna, zaokrąglona.
Pokrywy wydłużone i dość smukłe. Ich urzeźbienie jest grubsze, przez co lepiej widoczne gołym okiem od urzeźbienia przedplecza i głowy. Guzy barkowe słabo wykształcone, natomiast dobrze są wykształcone ząbki barkowe.
Skrzydła drugiej pary – błoniaste dobrze wykształcone, jest gatunek aktywnie latający.
Odnóża bardzo silne, bieżne, przystosowane do chodzenia po pionowych powierzchniach pni drzew.
Dymorfizm płciowy: u samca żuwaczki są bardzo dobrze wykształcone, zagięte ku środkowi, a na wewnętrznej stronie posiadają tępy guzek. U samic są one mniejsze i nie posiadają guzka, a jedynie mały ząbek. Dodatkowo u samic na głowie występują dwa ostre guzki, których nie ma u samców.
Duże, wyrośnięte samce ciołka matowego mogą być czasami (zwłaszcza przez niedoświadczonych entomologów) mylone z samicami jelonka rogacza. Jednak te drugie są z reguły większe i ubarwione brunatno w odróżnieniu od ciemnopopielatych ciołków.

Muszla trójkątna w zarysie. Wierzchołek przesunięty bardzo daleko na przód. Brzeg brzuszny prawie prosty, brzeg grzbietowy dość silnie łukowato wygięty.
Powierzchnia zewnętrzna muszli prawie gładka, a linie przyrostu delikatnie zarysowane.
Na powierzchni wewnętrznej muszli, tuż przy jej wierzchołku znajduje się przegroda apiklana do której są przyczepione mięśnie (zwieracz muszli i przedni wciągacz nogi). Odciski pozostałych mięśni bardzo delikatne.