Rośliny

Krzew lub małe drzewo, z odrostami korzeniowymi. Pędy: młode są cienkie, zielonkawe do oliwkowo brązowych, słabo gruczołowato owłosione. Starsze gałęzie i korowina w odcieniu jasno-szaro-brunatnym, szorstkie, podłużnie spękane, łuszczące się paskami. Pączków szczytowych na starszych roślinach brak – pędy rozgałęziają się pseudodichotomicznie. Pąki: wierzchołkowe spiczastojajowate do kulistych, nie większe od bocznych, które są spiczasto lub tępo jajowate, przeważnie nieco odstające od pędu. Liście: pojedyncze, sezonowe, spiczasto eliptyczne do spiczasto szerokojajowatych, całobrzegie, obustronnie nagie, z wierzchu ciemnozielone, pod spodem jaśniejsze, niebieskawozielone. Kwiaty: obupłciowe, z wąską i długą rurką korony, łatki rozpostarte, zwykle barwy lila; zebrane w kwiatostany typu wiecha rozwijające się z jednego lub obu najwyższych paków bocznych; silnie pachnące. Okres kwitnienia: maj. Owoc: wydłużone torebki.

Naga roślina jednoroczna lub dwuletnia, pokryta nalotem woskowym. Liście: siedzące, jednonerwowe, lekko mięsiste; rozetowe łopatkowatolancetowate; łodygowe osadzone naprzeciwlegle, lancetowate w zarysie. Łodyga: zwykle w górze rozgałęziona, lepka pod węzłami Kwiaty: czerwone, rzadko białe, do 13 mm długości, na szypułkach, zebrane na szczytach pędów w luźne kwiatostany wierzchotkowate; kielich zrosłodziałkowy z błoniasto obrzeżonymi i orzęsionymi ząbkami na szczycie; płatki korony z przykoronkiem do 3 mm długości, całobrzegie. Okres kwitnienia: od czerwca do września. Owoc: typu torebka do 10 mm długości, wypełniona drobnymi nasionami.

Roślina wieloletnia o grubym kłączu z licznymi korzeniami. Liście: w nasadzie łodygi w formie pochwiastych łusek, wyżej 2 – duże, jajowate, prawie naprzeciwległe, długości 5-10 cm, równolegle unerwione, siedzące. Pędy: wyprostowane, sztywne, gęsto gruczołowato owłosiona. Kwiaty: żółtozielone, drobne, osadzone na skręconych szypułach, zebrane w luźny, 20-80 kwiatowy kwiatostan typu grono; działki okwiatu wprzód pochylone, długie na 4-5 mm; działki kielicha szersze, około 2 mm szer.; boczne płatki korony węższe, około 1 mm szer.; warżka bez ostrogi, długości 7-15 mm, głęboko wcięta na 2 tępe łatki; prętosłup zielony. Okres kwitnienia: od maja do czerwca. Owoc: rozdęta torebka długości do 15 mm.

Roślina zimozielona. Liście: małe, całobrzegie lub drobno piłkowane, rownowąskolancetowate, spiczasto zakończone, bez włosków, z jednym nerwem po środku, skrętolegle ustawione na pędach, odstające poziomo od pędu. Łodyga: płożąca się po ziemi z podnoszącymi się pędami zarodnionośnymi, widlasto rozgałęziona . Kłosy zarodnionośne: wyrastają pojedynczo na szczytach pędów, składają się z liści zarodnionośnych, które są siedzące z błoniastymi brzegami, kształtu szerokojajowatego, zaostrzone na końcu, początkowo żółtawe, póżniej brunatne. Okres dojrzewania zarodników: od lipca do września, rozsiewane przez wiatr. Zarodniki bardzo liczne, żółte.

Bylina z białą cebulą, utworzoną z licznych, złocistych (od tej barwy pochodzi nazwa „złotogłów”), zachodzących dachówkowato na siebie łusek. Liście: siedzące, podłużniejajowate, 7-11 nerwowe, osadzone skrętolegle, natomiast w części środkowej łodygi okółkowo. Łodyga: gęsto ulistniona, prosta, sztywna. Kwiaty: zebrane po 3-12 szt. na szczycie łodygi w kwiatostan typu grono; okwiat pojedynczy złożony z 6 płatków długości 3-4 cm, wywiniętych do tyłu, barwy brudnoróżowopurpurowej z ciemnymi plamkami, przez środek płatków biegnie rynienka wypełniona nektarem; 6 pręcików z purpurowoczerwonymi, rzadziej żółtymi pylnikami; słupek 1, duży z długą szyjką i trójdzielnym znamieniem. Okres kwitnienia: przypada na czerwiec i lipiec. Owoc: to duża, trójgraniasta, pękająca trzema szparami torebka, wypełniona płaskimi i oskrzydlonymi nasionami.