Strona główna - artykuły

Ogólnie drzewo dzielimy na pień, gałęzie i karpinę (korzenie). Nas w tym momencie najbardziej będzie interesował pień, który jest nadziemną częścią drzewa pozbawioną gałęzi. Jeżeli możliwe jest prześledzenie przebiegu osi pnia od podstawy do samego wierzchołka to taki pień nazywamy strzałą. Strzałę głównie wykształcają gatunki iglaste np.: świerk, jodła, modrzew oraz sosna. Natomiast u drzew liściastych strzała nie wykształca się, pień na pewnej wysokości rozdziela się i przechodzi w konary lub gałęzie. Jedynym wyjątkiem u liściastych jest olsza czarna, która wykształca wyraźną oś pnia.
Strzała kształtem najbardziej jest zbliżona do stożka. Dokładny kształt strzały zależy od wielu czynników, przede wszystkim od gatunku drzewa. Natomiast w obrębie tego samego gatunku zależy od wieku, zwarcia i siedliska.

Na drzewie rosnącym w drzewostanie lub na otwartej powierzchni wykonujemy pomiar średnicy oraz grubości. Grubość mierzy się specjalnym średnicomierzem zwanym przez leśników klupą (rys 1). Klupa działa podobnie jak suwmiarka: składa się z listwy (szyny) z podziałką oraz dwóch prostopadłych ramion – nieruchomego i ruchomego. Obejmując tymi ramionami drzewo na podziałce odczytujemy wartość średnicy.

Rys 1. Zabytkowe klupy do mierzenia średnicy drzew.

Ze względu na dokładność dalszych obliczeń najlepiej jest zmierzyć średnicę w połowie strzały. Jednak w celu wykonania takiego pomiaru trzeba by było używać słupołazów lub specjalnych drabin. Leśnicy ze względów praktycznych mierzą grubość drzew na wysokości 1,30 metra od powierzchni ziemi. Grubość drzewa zmierzona na wysokości 1,30 m zwana jest pierśnicą. Dlaczego właśnie tą wysokość a nie np wysokość 1 metra czy 1,5 metra przyjęto jako podstawę do pomiaru średnicy. Istnieją dwa powody uzasadniające ten wybór:

• po pierwsze wiele drzew ma napływy korzeniowe (zgrubienia tuż nad ziemią zwiększające stabilność drzewa), kończą się one na wysokości 1.30m,
• po drugie wysokość 1,30m odpowiada wysokości klatki piersiowej dorosłego człowieka, więc pomiar jest bardzo wygodny.

Drugą cechą charakterystyczną każdego drzewa jest jego wysokość. Jeżeli mamy do czynienia z niskim drzewem wysokość możemy zmierzyć przy pomocy łaty. Sprawa mocno się komplikuje, kiedy drzewo ma powyżej 10 metrów wysokości. W praktyce gospodarczej wysokość mierzy się za pomocą wysokościomierzy (rys 2, 3). Przyrządy te głównie oparte są na podstawach trygonometrycznych.

Wysokościomierz Blume-Leissa zbudowany jest z metalowej osłony w górnej części tworzącej rurkę w środku, której znajduje się celownik. W dolnej części wysokościomierza znajduje się w oszklonym okienku podziałka wysokości odpowiadająca odległościom 15, 20, 30, 40m oraz podziałka kątowa. Odczyty wskazuje wahadło, które zwalnia i blokuje przycisk znajdujący się poniżej rurki celowniczej. Pomiar wykonuje się z 15, 20, 30, 40m od wybranego drzewa. Przy zwolnionym wahadle (wciśnięty przycisk blokady) celuje się na wierzchołek drzewa, po czym puszczamy przycisk i blokujemy wahadło. Odczytu wykonujemy na podziałce dotyczącej odpowiedniej odległości.

Rys 2. Wysokościomierz Blume-Leissa.

Najnowsze wysokościomierze produkują firmy SUUNTO i SILVA. Składają się one z metalowej obudowy ze szklaną szybką, w której znajduje się obracające kółko ze skalą. Kółko to jest tak wyważone, że wartość „0” jest prostopadła do ziemi. Pomiaru wysokości wykonuje się oboma oczami jednocześnie zgrywając poziomą kreskę w celowniku z wierzchołkiem drzewa następnie odczytując wartość na skali.

Rys 3. Wysokościomierz SUUNTO.

Mając dane pierśnicę i wysokość drzewa można określić jego objętość (miąższość) używając tablic miąższości. Najpopularniejsze są tablice miąższości opracowane przez Grudnera i Schwappacha oraz Radwańskiego.

Jeszcze prostszym i dostępnym sposobem określenia miąższości jest obliczenie przy pomocy wzoru Deniza:
V=0,001d²
Gdzie:
V – miąższość drzewa wyrażona w m³
D – pierśnica drzewa wyrażona w cm

Oczywiście dokładność tego wzoru nie jest duża, ale dla przeciętnego człowieka wystarczająca.