Zwierzęta

Ptak dla wielu będący czymś pośrednim pomiędzy kaczka a gęsią. Wszystkie zresztą należą do tej samej rodziny. Jego sylwetka jest wydłużona, szyja smukła a dziób cienki i długi. Występuje wyraźny dymorfizm płciowy. Samiec w okresie godowym (zima i wiosna) ma głowę i górną cześć ciała ciemno-zieloną, czerwony dziób, dalszą część szyi białą, tak samo ubarwione są boki i spód ciała. Skrzydła i grzbiet (najczęściej obserwujemy ptaka w spoczynku, gdy skrzydła ma złożone) to mozaika szarości, bieli i czerni. U samicy głowa i górna część szyi jest rudo-brązowa, dziób czerwonawy, brzuch biały, natomiast boki ciała, grzbiet i skrzydła szare. U obu płci występuje niewielki czub na tyle głowy, utworzony z podnoszonych piórek. Zwłaszcza w chwili podniecenia lub zagrożenia ptaki stroszą piórka. Ogon traczy jest właściwie niewidoczny, w czasie pływania schowany pod wodą, natomiast nogi są koloru czerwonego, palce sczepione błona pławną. Lusterko u nurogęsi jest całkowicie białe z mało wyraźnym czarnym paseczkiem pośrodku. Dziób cienki, długi, na końcu haczykowato zakończony.
Szata spoczynkowa samca upodabnia się do szaty samicy.

Górna strona obu par skrzydeł bardzo podobna. Tło ciemnobrunatne z żółtą przepaską wzdłuż brzegu bocznego. Po wewnętrznej stronie tej przepaski leży rządek niebieskich plamek. Ponadto skrzydło przednie przy wierzchołku posiada dwie przecinkowate żółtawe plamki. Na skrzydle przednim w okolicy żyłki m1 i na skrzydle tylnym w okolicy żyłki m3 znajduje się delikatny ząbek.
Dolna strona skrzydeł ubarwiona podobnie jak górna. Brak na niej tylko niebieskich oczek. Dzięki takiemu ubarwieniu po złożeniu skrzydeł pionowo nad ciałem motyl staje się niewidoczny wśród roślinności.
Dymorfizm płciowy słabo zaznaczony, manifestuje się głównie w natężeniu barw.
Gąsienica - zabarwiona jest na czarno. Na ciele posiada liczne krzaczkowate wyrostki mające za zadanie chronić ciało larwy przed drapieżnikami. Po grzbietowej stronie ciała larwy przebiega rządek pomarańczowych lub czerwonych plamek. Posuwki barwy ciemnej.
Poczwarka typu wiszącego. Umocowana najczęściej na roślinie żywicielskiej lub w jej pobliżu.

Tułów motyla jest pokryty jasnymi, miodowymi łuskami w otoczeniu tylnym i bocznym łusek ciemniejszych – brunatnych, przechodzących w popielatoszare.
Odwłok pokryty łuskami miodowożołtymi.
Tło skrzydeł przednich ma barwę popielatobrunatną. Można na nim wyróżnić: miodową plamkę w wierzchołku skrzydła oraz dwie przepaski złożone z brunatno-żółtych łusek. Jedna z nich leży tuż za plamką wierzchołkową a druga jest umieszczona bliżej nasady skrzydła. Sam brzeg boczny skrzydła posiada także brunatno-żółtą strzępinę. Każda przepaska jest od wewnątrz zaznaczona czarnymi łuskami. Pośrodku skrzydła znajduje się plamka nerkowata. Jest ona tła skrzydła w żółtej otoczce i tylko w dolnej części jest nieznacznie rozjaśniona na biało. Pomiędzy przepaskami, na ciemnoszarym tle skrzydła występuje kilka mniej wyraźnych jasnoszarych przepasek.
Skrzydła drugiej pary jasnożółte z niewyraźnymi delikatnymi ciemnymi przepaskami.

Najbardziej charakterystyczny jest samiec hełmiatki w upierzeniu godowym (listopad – czerwiec), bo jego głowę i górną cześć szyi zdobi wówczas piękny kasztanowy kolor. Poza tym przez cały rok ma dziób barwy koralowej. Z kolei samica, młode a także samiec, lecz w szacie spoczynkowej (maj - październik) są brązowe z białymi policzkami i ciemną „czapką” nad nimi. Szary dziób samiczki oplata biała przepaska.
W locie u tych kaczek widać wyraźne białe pasy na brązowych skrzydłach. (K. Hudec 19993)