Strona główna - artykuły
Dodano: 25 października 2006
Las w pojęciu ekosystemu to zbiór nie tylko drzew w różnym wieku i różnych gatunków ale także pozostałe organizmy żyjące w tym środowisku. Wśród nich cała masa organizmów rozwijających się na martwym drewnie, na spróchniałych pniach drzew, jego gałęziach. Jak wiadomo drzewa osiągają ogromne rozmiary. Największe pierśnice (obwód pnia na wysokości 1,3 metra) osiągają w naszym klimacie topole (około 4 m), następnie dęby (ponad 3 m), wiązy (2,9m), jesiony (prawie 2,2m). Natomiast pod względem wysokości prym wiodą jodły (w Beskidach gdzie osiągają nawet 60 m wysokości). Łatwo w związku z tym obliczyć, że z takiego drzewa, z samego jego pnia otrzymamy aż 15m3 drewna. W lesie naturalnym martwe drewno może stanowić nawet 50 % objętości drzew żywych. Im drewno lepiej rozłożone przedstawia coraz większą rolę jako mikrosiedlisko. Jest to siedlisko bardzo dynamiczne, wciąż zmieniające swoje właściwości.
Dlatego współczesne leśnictwo doskonale rozumie i docenia potrzebę ochrony drzewa po jego śmierci jako cennego siedliska dla życia innych organizmów. Martwe drzewo jest bardziej żywe niż wtedy kiedy rosło, tętni bowiem życiem zasiedlających je organizmów. Można powiedzieć, że oto drzewo zaczyna po śmierci żyć jakby innym, nowym życiem, życiem drewna. Przechodzi kolejne etapy rozwoju bądź swojego rozpadu tak jak za młodu pokonywało etapy stając się dorosłym osobnikiem. Powolne obumieranie drzewa i rozkład jego drewna jest procesem w pełni naturalnym, pozwala na wykorzystanie cennych składników pokarmowych dla innych roślin i zwierząt. Stanowi ono magazyn energii i substancji chemicznych. Czynników odpowiedzialnych za prawidłowe funkcjonowanie ekosystemów leśnych. Energia słoneczna pobrana przez liście w procesie fotosyntezy akumuluje się w związkach organicznych budujących tkanki drewna. Dzięki tym związkom organicznym możliwe jest funkcjonowanie organizmów cudzożywnych. Całkowity rozkład drewna trwa około jednej trzeciej życia danego drzewa (Europa Środkowa) i w tym okresie potrafi je zasiedlić nawet do kilkuset gatunków grzybów, roślin i zwierząt. Kręgowce korzystają z martwego drzewa jako miejsc kryjówki. Ptaki mogą znaleźć nie tylko schronienie ale także i pokarm. Najliczniejszymi gatunkami ptaków odwiedzającymi stojące drzewa martwe są dzięcioły, sikory, muchołówki i sowy. Dzięcioł białogrzbiety i dzięcioł trójpalczasty poszukują dziupli i pokarmu wyłącznie na drzewach martwych lub obumierających. Jest to poza tym ważne miejsce lęgowe wielu ptaków.
Również nietoperze, owadożerne, gryzonie i małe drapieżniki doceniają stojące martwe drzewa, które posiadają liczne dziuple.
Niektóre porosty zasiedlające martwe drewno (zwykle już leżące) są wykorzystywane jako gatunki wskaźnikowe (indykatory) naturalności lasu.
Martwe drewno w terenach górskich zapobiega powstawianiu lawin i erozji gleby a także sprzyja odnawianiu się wiatrołomów. W lasach łęgowych rosnących nad rzekami powalone drzewa mogą zmieniać bieg cieków wodnych. Powalone drzewa i ich korzenie przyczyniają się do powstawania układów dołów i pagórków powykrotowych, a tym samym do powstawania nowego minireliefu terenów o skrajnie różnych warunkach siedliskowych. Dzięki martwym drzewom możliwe jest zachowanie różnorodności biologicznej lasów. Nie należy także zapominać o niepowtarzalnych walorach estetycznych martwego drewna, przywodzących na myśl klimat starych puszczańskich ostępów.
W gospodarce leśnej należałoby osiągnąć kompromis pomiędzy koniecznością pozyskania drewna jako surowca a ochroną martwego drewna. W rezultacie zbieranie martwego drewna np. na opał może stanowić większy uszczerbek dla lasu niż ścięcie drzewa rosnącego na ten cel. Jednak są to wszystko bardzo dyskusyjne aspekty, ponieważ wiadomym jest, że często nie wywiezienie na czas ściętego drewna lub nie „oczyszczenie” lasu z tzw. „zasiedlonego posuszu” może spowodować masowe pojawienie się szkodników lasów jak np. kornika drukarza w drzewostanach świerkowych. Co w tej „ideologii” jest uważane za zjawisko wręcz cenne dla powstawania nowych siedlisk np. słonecznych polan śródleśnych i eliminowania słabych osobników świerka czy innego gatunku. Jednak wiadomo, że w czasie plagi szkodników zostają zaatakowane nie tylko słabe osobniki i nie tylko one z tego powodu obumierają.
Rosnące zainteresowanie martwym drewnem powoduje, że wciąż podejmowane są nowe tematy badawcze z zakresu ekologii, biologii, biochemii, farmacji i innych. Istniejąca już literatura na ten temat, świadczy o dużej popularności i zainteresowaniu tym tematem.
Wróć do listy artykułów
Dlatego współczesne leśnictwo doskonale rozumie i docenia potrzebę ochrony drzewa po jego śmierci jako cennego siedliska dla życia innych organizmów. Martwe drzewo jest bardziej żywe niż wtedy kiedy rosło, tętni bowiem życiem zasiedlających je organizmów. Można powiedzieć, że oto drzewo zaczyna po śmierci żyć jakby innym, nowym życiem, życiem drewna. Przechodzi kolejne etapy rozwoju bądź swojego rozpadu tak jak za młodu pokonywało etapy stając się dorosłym osobnikiem. Powolne obumieranie drzewa i rozkład jego drewna jest procesem w pełni naturalnym, pozwala na wykorzystanie cennych składników pokarmowych dla innych roślin i zwierząt. Stanowi ono magazyn energii i substancji chemicznych. Czynników odpowiedzialnych za prawidłowe funkcjonowanie ekosystemów leśnych. Energia słoneczna pobrana przez liście w procesie fotosyntezy akumuluje się w związkach organicznych budujących tkanki drewna. Dzięki tym związkom organicznym możliwe jest funkcjonowanie organizmów cudzożywnych. Całkowity rozkład drewna trwa około jednej trzeciej życia danego drzewa (Europa Środkowa) i w tym okresie potrafi je zasiedlić nawet do kilkuset gatunków grzybów, roślin i zwierząt. Kręgowce korzystają z martwego drzewa jako miejsc kryjówki. Ptaki mogą znaleźć nie tylko schronienie ale także i pokarm. Najliczniejszymi gatunkami ptaków odwiedzającymi stojące drzewa martwe są dzięcioły, sikory, muchołówki i sowy. Dzięcioł białogrzbiety i dzięcioł trójpalczasty poszukują dziupli i pokarmu wyłącznie na drzewach martwych lub obumierających. Jest to poza tym ważne miejsce lęgowe wielu ptaków.
Również nietoperze, owadożerne, gryzonie i małe drapieżniki doceniają stojące martwe drzewa, które posiadają liczne dziuple.
Niektóre porosty zasiedlające martwe drewno (zwykle już leżące) są wykorzystywane jako gatunki wskaźnikowe (indykatory) naturalności lasu.
Martwe drewno w terenach górskich zapobiega powstawianiu lawin i erozji gleby a także sprzyja odnawianiu się wiatrołomów. W lasach łęgowych rosnących nad rzekami powalone drzewa mogą zmieniać bieg cieków wodnych. Powalone drzewa i ich korzenie przyczyniają się do powstawania układów dołów i pagórków powykrotowych, a tym samym do powstawania nowego minireliefu terenów o skrajnie różnych warunkach siedliskowych. Dzięki martwym drzewom możliwe jest zachowanie różnorodności biologicznej lasów. Nie należy także zapominać o niepowtarzalnych walorach estetycznych martwego drewna, przywodzących na myśl klimat starych puszczańskich ostępów.
W gospodarce leśnej należałoby osiągnąć kompromis pomiędzy koniecznością pozyskania drewna jako surowca a ochroną martwego drewna. W rezultacie zbieranie martwego drewna np. na opał może stanowić większy uszczerbek dla lasu niż ścięcie drzewa rosnącego na ten cel. Jednak są to wszystko bardzo dyskusyjne aspekty, ponieważ wiadomym jest, że często nie wywiezienie na czas ściętego drewna lub nie „oczyszczenie” lasu z tzw. „zasiedlonego posuszu” może spowodować masowe pojawienie się szkodników lasów jak np. kornika drukarza w drzewostanach świerkowych. Co w tej „ideologii” jest uważane za zjawisko wręcz cenne dla powstawania nowych siedlisk np. słonecznych polan śródleśnych i eliminowania słabych osobników świerka czy innego gatunku. Jednak wiadomo, że w czasie plagi szkodników zostają zaatakowane nie tylko słabe osobniki i nie tylko one z tego powodu obumierają.
Rosnące zainteresowanie martwym drewnem powoduje, że wciąż podejmowane są nowe tematy badawcze z zakresu ekologii, biologii, biochemii, farmacji i innych. Istniejąca już literatura na ten temat, świadczy o dużej popularności i zainteresowaniu tym tematem.
Tekla Żurkowska
